Yenidje Tobacco - ο θρύλος των καπνών.

  

   Στους προηγούμενους αιώνες τ' αρωματικά καπνά ήταν συνώνυμα με τα καπνά ανατολικού τύπου, που καλλιεργούσαν κι επεξεργάζονταν κυρίως, στη Νότια Βαλκανική, στη Μικρασία, στον Πόντο, στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική. Σ' όλη αυτή την ευρύτερη περιοχή υπάρχει ένας μικρός τόπος ευλογημένος από τη φύση, που στην ιστορία του καπνού τ' όνομά του έγινε το “σήμα κατατεθέν” της άριστης ποιότητας του χρυσόφυλλου φυτού. Είναι η περιοχή της Γενισέας της Ξάνθης ή Γενιτζές, όπως τον αποκαλούσαν οι Ρωμηοί της εποχής εκείνης κι ο καπνός του καθιερώθηκε στη παγκόσμια μνήμη σαν μέτρο σύγκρισης κι αξεπέραστο σημείο αναφοράς. Στη διεθνή αγορά των καπνών, ο καπνός Ανατολικού Τύπου – Tabac d' Orient – ήταν γνωστός και ως Turkish Tobacco, αφού καλλιεργείτο σε περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η εμπορική του αξία ήταν σε τέτοιο υψηλό επίπεδο, που μια οκά του επεξεργασμένου χρυσόφυλλου της επαρχίας του Γενιτζέ κόστιζε όσο μια χρυσή οθωμανική λίρα. Ήταν ο θρύλος των καπνών, που καταγράφηκε κι έμεινε στην ιστορία και στον κόσμο του καπνού ως “Yenidje Tobacco”.

   Τα καπνά που ευδοκιμούσαν στην επαρχία της Γενισέας (σημερινός νομός Ξάνθης) ήταν ο περίφημος “μπασμάς” και οι δύο εξαιρετικές του ποικιλίες, τα “ντουμπέκια-dubek” και τα “ντζεμπέλια-djebel”.

   Ο όρος Yenidje Tobacco προσδιόριζε τα καπνά όλης της Επαρχίας – Καϊμακαμλίκι ή Καζάς – κι όχι μόνο της Γενισέας, που ήταν η πρωτεύουσά της. Ήταν και είναι γνωστό ότι τα καπνά των ξερικών Γιακάδων και των ορεινών περιοχών της Ξάνθης, είναι ανώτερα ποιοτικά από αυτά του αρδευόμενου κάμπου.

   Τα εργοστάσια παραγωγής και συσκευασίας καπνού πίπας ή ναργιλέ, αλλά και οι βιομηχανίες χειροποίητων στριφτών κι αργότερα λίγο πριν το 1900 μηχανοποίητων σιγαρέττων, χρησιμοποιούσαν στα χαρμάνια τους μικρή ποσότητα Yenidje Tobacco, για ν' αποκτήσουν έτσι τα προϊόντα τους το επιθυμητό άρωμα. Οι Έλληνες κυριαρχούσαν στο χώρο της εμπορίας και της βιομηχανίας καπνού και σιγαρέττων.

   Εδώ αξίζει ν΄αναφερθούν μερικά ονόματα καπνεμπόρων και καπνικών εταιρειών των προηγούμενων αιώνων, που είχαν έδρα των επιχειρηματικών τους δραστηριοτήτων αρχικά την Γενισέα και μετέπειτα την Ξάνθη.

Καπνέμποροι : Ματσίνης, Στάλιος, Χατζησταύρος, Ζαλάχας, Χρηστίδης, Παντάκης, Χατζή Εμίν Αγάς, Κούντογλου, Ισσανδώρος, Δανιέλ, Αρδίττης, Τακβοριάν, Μισσεριάν, Βαληξόγλου, Δεϊρμεντζόγλου, Κουγιουμτζόγλου, Μωυσής, Ορφανίδης, Κούτσογλου, Περβανάς, Πιαλόγλου, Σιγάλας, Ζουλιάμης, Χαμντή μπέης, Μπεζιργκιάν, Τορνιβούκας, Εμφιετζόγλου, Λεονταρίδης, Σουκρή εφέντης, Κοντόπουλος, Πορτοκάλης, Κόντης, Κωνσταντίνου, Παμπουκτζόγλου, Παράσογλου κ.α.

Καπνικές εταιρείες : Gary Tobacco Company, Glenn Tobacco Company, Regie Οθωμανικό Μονοπώλιο Καπνού, Commercial Company of Salonica, Αυστρουγγρική Herzog et Company, American Tobacco Company, Σουηδικό Μονοπώλιο, Flli Allatini κ.α.

   Ήταν πολλές οι εταιρείες σ' όλο τον κόσμο που, με πολύ υπερηφάνεια στις διαφημιστικές τους καμπάνιες, ανέφεραν ότι χρησιμοποιούν τον καπνό Γενιτζέ και μάλιστα κάποιες απ' αυτές ονόμαζαν τις καπνοβιομηχανίες τους “Γενισέα” ή “Yenidje”. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Γερμανοεβραίου Hugo Zietz (1853-1927), που στο νέο του εργοστάσιο στη Δρέσδη (μητρόπολη καπνού της Ευρώπης) έδωσε τ' όνομα YENIDZE.

   Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1870, η Γενισέα ή Yenice-i Karasu τουρκιστί ήταν η πρωτεύουσα της Επαρχίας – Καϊμακαμλίκι ή Καζάς – και ανήκε στο Πασσαλίκι ή Βιλαέτι της Θεσσαλονίκης. Έκτοτε η έδρα του Καϊμακάμη μεταφέρθηκε στη Ξάνθη που εντάχτηκε, σύμφωνα με το νέο διοικητικό οργανόγραμμα των Οθωμανών, στο Βιλαέτι της Αδριανούπολης.

    Η προσπάθειά μου δεν έχει σκοπό να καταγράψει την ιστορία της Γενισέας, αλλά ν' ανασύρει από τη λήθη και να καταδείξει το μεγάλο της όνομα στο χώρο του καπνού κι όπως διαπιστώνουμε, το απαράμιλλο σε ποιότητα φυτό της αναγνωρίζεται ως “Η Βασίλισσα των Καπνών”. Το ρετρό ταξείδι στο κόσμο του καπνού αρχίζει, από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.
   Μέσα από ρεκλάμες, λιθογραφημένα χάρτινα και μεταλλικά κουτιά καπνού και σιγαρέττων, αποδελτιώσεις εφημερίδων και φωτογραφίες εποχής, ξαναζωντανεύει ο θρύλος των καπνών ο “Yenidje Tobacco”.

   Πηγές της εργασίας μου αλφαβητικά : Παντελής Αθανασιάδης, Πέτρος Α. Γεωργαντζής, Θωμάς Εξάρχου, Στέφανος Ιωαννίδης, Δημήτρης Α. Μαυρίδης, Τάσος Σουιτάρης, Μάνος Χαριτάτος-Πηνελόπη Γιακουμάκη κ.α.

Επίσης:  α. Εφημερίδες της Βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων.

               β. Ελληνικοί και ξένοι ιστότοποι.

               γ. Ελληνικά και ξένα Αρχεία.

               δ. Ξανθιώτικη Ιστορική Γραμματεία.

               ε. Ομάδα κοινωνικής δικτύωσης στο fb “παλιές φωτογραφίες Ξάνθης”.

 

Και βέβαια δεν πρέπει να ξεχνάμε, πως το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την υγεία.

Θεσσαλονίκη Ιούλιος 2016

Μανώλης Σ. Χούμας.

01 Χρωμολιθογραφημένη ρεκλάμα της δεκαετίας μάλλον του 1870 που φιλοτέχνησαν, για τον μεγαλοκαπνά κι ευεργέτη της Ξάνθης Παναγιώτη Στάλιο, οι Γενοβέζοι αδελφοί Αρμανίνο. A LA VILLE DE YENIDJE.

02 Ρεκλάμα του εργοστασίου καπνού Γενιτζέ του Παναγιώτη Στάλιου στην Κωνσταντινούπολη δεκαετίας 1870, που φιλοτέχνησαν οι Γενοβέζοι αδελφοί Αρμανίνο. Κάτω δεξιά και συμμετρικά με το a la ville de Yenidje, βλέπουμε στο τέλος της οθωμανικής γραφής το έτος Εγείρας 971-1564. Μάλλον εννοεί ότι η οικογένειά του ζούσε στη Γενισέα της Ξάνθης από τότε. Στη μέση αναδημοσίευση αγγελίας του 1867 (ίσως 1877), Π.Στάλιος – Αφοι Σωσσίδη & Σια, στην εφημερίδα ΘΡΑΚΗ Κων)πολης Πέμπτη 23)5 Ιουλίου 1877 αρ.1051 σελ 4. Στα δεξια, καταχώρηση αγγελίας στην εφημερίδα ΘΡΑΚΗ Κων)πολης Παρασκευή 29 Απρ.-11 Μαΐου 1877 αρ.1003 σελ 4.

03 Καπνεμπορία και σιγαρεττοβιομηχανία Αφών Σωσσίδη από τα μέσα του 19ου αιώνα. Χρησιμοποιεί το μοναδικό Yenidje Tobacco και οι πόλεις που δραστηριοποιείται είναι οι : Κωνσταντινούπολη, Κάϊρο, Αμβούργο, Θεσσαλονίκη κ.α. Το 1926 η εταιρεία των Αφών Σωσσίδη πωλείται στη γερμανική καπνοβιομηχανία Reemtsma, που αγόρασε επίσης την Orientalishe Tabak und Cigarettenfabrik του Hugo Zietz, καθώς και την Zigarettenfabrik του Γιώργου Γιασματζή στη Δρέσδη. Η αγγελία έχει καταχωρηθεί στην εφημερίδα ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΣ Δευτέρα 10 Ιουλίου 1872 αρ.1234 σελ 4.

04 Καπνεργοστάσια ή “εργαστήρια” καπνού και σιγαρέττων, όπως τ' αποκαλούσαν τον 19ο αιώνα. Αριστερά το καπνεργοστάσιο του Δημητρίου Ζαχαριάδη στην Προύσσα, στη μέση του Ιωάννη Κανέλλη στη Μυτιλήνη και δεξιά του Ιωάννη Σαχήνογλου στη Σμύρνη. Χρησιμοποιούσαν τον περίφημο “μπασμά” του Καζά της Γενισέας – Yenidje-i Karasu. Δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, πηγή Μάνος Χαριτάτος Ε.Λ.Ι.Α.

05 Εργοστάσιο καπνών αρωματικών Γενιτζέ Αφών Κόντη και Σαχίνη στην Κωνσταντινούπολη. Τη ν εμπορική ευθύνη της εταιρείας ανέλαβαν οι Αρμένιοι Αφοι Δεμιρκαπουλιάν. Η αγγελία της “ΚΑΜΕΛΙΑ” δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΑΥΓΗ Κων)πολης, Παρασκευή 8 Σεπτ.1882 αρ.967 σελ 4. Η αγγελία, στα δεξιά, των Αφων Κόντη και Σαχίνη καταχωρήθηκε στην εφημερίδα ΝΕΟΛΟΓΟΣ Κων)πολης, Τρίτη 7)19 Απρ.1881 αρ.3617 σελ 4.

06 Γενισέα Ξάνθης, Yenice-i Karasu, συλλογής του Δημητρίου Α. Μαυρίδη. Καπναποθήκες των Αφων Κόντη από το 1872, όπου στη λιθοδομή κυριαρχεί η ροδίζουσα πέτρα του λατομείου της γειτονικής Μάνδρας της Ξάνθης.

07 Αγγελία ίδρυσης νέου εργοστασίου αρωματικών καπνών και σιγαρέττων Γενιτζέ με την επωνυμία Δ.Σαχίνης & Σια. Διαβάζουμε στο κείμενο “...Προμηθευόμενοι απ' ευθείας το πράγμα εκ των τόπων των αναγνωρισμένων διά την παραγωγήν των καλλιτέρων καπνών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ...”. Η αγγελία, στ' αριστερά, καταχωρήθηκε στην εφημερίδα ΝΕΟΛΟΓΟΣ Κων)πολης, Τρίτη 7)19 Απρ.1881 αρ.3617 σελ 4. Η ίδια αγγελία, στα δεξιά, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΑΥΓΗ Κων)πολης, Πέμπτη 18)30 Ιουν.1881 αρ.260 σελ 4. Την ετικέτα, που είναι γραμμένη στα Οθωμανικά, Γαλλικά, Ελληνικά και Αρμένικα, φιλοτέχνησε ο Αυστριακός ζωγράφος Bertold Löffler (1874-1960).

08 Yenidje Tobacco, λιθογραφημένο μεταλλικό κουτί 50 χειροποίητων στριφτών σιγαρέττων της αγγλικής καπνοβιομηχανίας “Balkan Sobranie” - 1913.

09 Όρθιο μεταλλικό κουτί των 100γρ. καπνού-Yenidje Tobacco- της Balkan Sobranie, από το 1879.

10 Κυλινδρικό μεταλλικό κουτί καπνού της δεκαετίας του 1930. Balkan Sobranie – blended with the finest Yenidje Tobacco. Πλακέ μεταλλικό κουτί 20 σιγαρέττων. Balkan Sobranie από το 1879.

11 Πάνω αριστερά καπνά εκλεκτά Γενιτζέ από το εργοστάσιο του Κ. Ραζή, που ήταν στην περιοχή του Μισίρ Τσαρσί (Αιγυπτιακή Αγορά – σημερινά Λαδάδικα) της Θεσσαλονίκης. Η ετικέτα είναι της δεκαετίας του 1870. Μ.Χαριτάτος - Ε.Λ.Ι.Α. Πάνω δεξιά, ο περίφημος μπασμάς του Γιακά της Ξάνθης σ' ετικέττα κουτιού 50 σιγ. Cigaretten-und Tabakfabrik Xanty Yaka Δάντσιχ. Κάτω αριστερά, χάρτινο κουτί 10 σιγαρέττων της καπνοβιομηχανίας Κολόμβου, Κάϊρο – Μάλτα. Κάτω δεξιά εργοστάσιο καπνού Γενιτζέ των Χαστάογλου-Ταβανιώτη, δεκαετίας του 1870.

12 Ετικέττες εργοστασίων καπνών Γενιτζέ δεκαετίας 1870– Μ.Χαριτάτος Ε.Λ.Ι.Α. Στην πάνω σειρά από αριστερά : το εργοστάσιο του Θεοφάνη Αποστολίδη στη Μάδυτο, το εργοστάσιο των Αφών Αβράμογλου στην Κων)πολη και το εργοστάσιο των Χατζη Μιχαλάκη, Χατζη Ιωσηφόγλου, Μάρκο & Σια στην Κων)πολη. Στην κάτω σειρά από αριστερά: το εργοστάσιο του Βασιλάκη Πεδαβατζόγλου & Σια στα Μουδανιά, το εργοστάσιο Χριστοφίδου Σαρηγιάννη & Σια στην Κων)πολη (στο θυρεό αναφέρεται ένα ζευγάρι τίγρεων, ενώ απεικονίζεται ένα ζευγάρι λιονταριών) και τέλος το εργοστάσιο του Μαργαρίτη Κωνσταντινίδη στον Πύργο. Ο Yenidje Tobacco μάρκας “Φιλιππούπολη” του Κωνσταντινίδη είναι πανάκριβος, αφού τα 10 δράμια κοστίζουν 80 παράδες.

13 Σπάνιο χάρτινο κουτί τσιγάρων μάρκας Mes Vices του 1900. Ο σιγαρεττοποιός Carlo Isandoro (Βρυξέλλες - Λονδίνο), της γνωστής ξανθιώτικης οικογένειας Ισσανδώρου (ιταλικής καταγωγής), χρησιμοποιεί για την παραγωγή των τσιγάρων του τον περίφημο Yenidje Tobacco. Μέλη της οικογένειάς του δραστηριοποιούνται, κατά τον 19ο αιώνα και στις αρχές του 20ου, στις ασφάλειες ζωής κι έναντι πυρός, στα ναυτιλιακά, στην προξενική πρακτόρευση, στην καπνεμπορία, στη καπνοβιομηχανία κ.α. Φαντάζομαι πως με το μήνυμα που απεικονίζεται “χαρτί – ποτό – τσιγάρο” ο Κάρολος Ισσανδώρος θέλει ν' αναδείξει και να τονίσει την απελευθέρωση της γυναίκας, στοχεύοντας έτσι στη γυναικεία πελατεία. Στη μέση απόσπασμα από τη σελ.3 της εφημερίδας ΝΕΟΛΟΓΟΣ της Κων/πολης 7)19 Σεπτεμβρίου 1871, όπου αναφέρεται ένα μέλος της οικογένειας Ισσανδώρου. Στα δεξιά το εσωτερικό του πολυτελούς κουτιού τσιγάρων.

14 Χάρτινο κουτί σιγαρέττων μάρκας Ραμσής ΙΙ των Αφων Στεφάνου, δεκαετίας του 1890 – Φιλαδέλφεια ΗΠΑ. Χρησιμοποιούν τον πασίγνωστο Yenidje Tobacco.

15 Η κωνσταντινουπολίτικη οικογένεια Παμπουκτζόγλου ασχολείται με το εμπόριο καπνών και με την παραγωγή χειροποίητων σιγαρέττων. Στο κέντρο ετικέτα του εργοαστασίου καπνών και τσιγάρων ΠΕΡΑ του Γ. Παμπουκτζόγλου στη Κωνσταντινούπολη. Δεξιά απόσπασμα εφημερίδας ΑΥΓΗ Κων)πολης, Δευτέρα 15 Σεπτεμβρίου 1880 αρ.60 σελ 4. Αριστερά απόσπασμα Πρακτικών Δημογεροντίας Ξάνθης 1892-1912 Κώδιξ Α΄ σελ 183. Ο Γεώργιος Π.Παμπουκτζόγλους, υπήκοος Οθωμανός, κάτοικος Μπουλούστρας (Άβδηρα) και καπνοφυτευτής το επάγγελμα ζητάει από το Μικτό Εκκλησιαστικό Δικαστήριο Ξάνθης, υπό την προεδρία του Μητροπολίτη Ιωακείμ Σγουρού, να κηρυχτεί η διαθήκη του πατέρα του ως έγκυρη και εκτελεστή. Σήμερα η οικία που έχτισε ο Παναγιώτης Παμπουκτζόγλους στα Άβδηρα, στα μέσα του 19ου αιώνα, αναφέρεται επίσημα ως Αρχοντικό Παμουκτσόγλου. Μάλλον πρόκειται για παραφθορά του αρχικού επιθέτου, αφού η καταγραφή των Πρακτικών της Δημογεροντίας θεωρείται έγκυρη ιστορική πηγή και δεν αμφισβητείται.

16 Λιθογραφημένα μεταλλικά κουτιά σιγαρέττων των Αδελφών Γεωργίου και Ιωάννη Α.Καραβόπουλου. Η καπνοβιομηχανία ιδρύθηκε το 1857 και θεωρείται μία από τις πιο παλιές εταιρείες παραγωγής αιγυπτιακών σιγαρέττων, με κυρίαρχο δε καπνό στα χαρμάνια του τον Yenidje Tobacco. Μ.Χαριτάτος, Ε.Λ.Ι.Α.

17 Βιομηχανία καπνών και σιγαρέττων ιδρυθείσα το 1886 του J.van Kerckhof στο Άμστερνταμ. Το μεταλλικό κουτί σιγαρέττων με καπνό Yenidje Tobacco, όπως διαβάζουμε στην αριστερή ταινία του θυρεού, είναι του 1920 περίπου.

18 Yenidje Tobacco σ' ετικέττες της καπνοβιομηχανίας του J.van Kerckhof, Άμστερνταμ από το 1885.

19 Εργοστάσιο παραγωγής καπνού πίπας, χειροποίητων στριφτών και μηχανοποίητων σιγαρέττων από καπνό Γενιτζέ του Παναγιώτη Θεοφάνη – Μάλτα, Λονδίνο από το 1880. 

     Έγχρωμο μεταλλικό κουτί 100 σιγ. Μάρκας ELMAS No 3 της καπνοβιομηχανίας του Γιώργου Γιασματζή, μιας από τις μεγαλύτερες του κόσμου με έδρα τη Δρέσδη. Χρησιμοποιεί καπνά ανατολικού τύπου, Tabac d' Orient και κυρίως καπνά της περιοχής της Ξάνθης, όπου είναι μια από τις έδρες των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων του.

20 Καπνεργοστάσιο Α.Γ.Κούζης & Σια – Κωνσταντινούπολη, Κάϊρο(1878), Μάλτα(1887), Καβάλα(1861), Γενιτζέ(Γενισέα Ξάνθης) από τη δεκαετία του 1860    

    Σαμιώτικα χειροποίητα σιγαρέττα του “Μανώλης Καραθανάσης & Σια”-Βαθύ Σάμου από το 1882. Στο κέντρο και στο αριστερό τμήμα της ταινίας διαβάζουμε “ ιδιοκτήτες και καλλιεργητές του Yenidje Tobacco”. Μ.Χαριτάτος-Ε.Λ.Ι.Α.

21 Ο βραχύσωμος Κωνσταντινουπολίτης καπνέμπορος και καπνοβιομήχανος Άγγελος Κωνσταντίνου, που διακρίνεται στο κέντρο των φωτογραφιζομένων, μπροστά στην κεντρική είσοδο των καπναποθηκών του στη Ξάνθη – οδός Δώδεκα Αποστόλων. Η εταιρεία του (από το 1888) δραστηριοποιείται στις πόλεις : Κωνσταντινούπολη, Αννόβερο, Ξάνθη, Σμύρνη και χρησιμοποιεί καπνό Ξάνθης, που είναι γνωστός μέχρι τις αρχές του εικοστού ως Yenidje Tobacco. Κάτω αριστερά στη σύνθεση βλέπουμε την υπογραφή του. Η φωτογραφία έχει ληφθεί το 1912 και είναι της συλλογής του Τάσου Τεφρωνίδη.

22 Οι δύο καπναποθήκες του Άγγελου Κωνσταντίνου επί της οδού Δώδεκα Αποστόλων στη Ξάνθη, σε πρόσφατη φωτογράφιση – καλοκαίρι του 2016 (φωτ. Μ. Σ. Χούμας).

23 Ρεκλάμα του καπνεργοστασίου του Άγγελου Κωνσταντίνου στο Αννόβερο το 1922. Η γερμανική εταιρεία Reentsma το 1928 αγοράζει από τους κληρονόμους του Α.Κωνσταντίνου την Cigarettenfabrik - Constantin - Hannover. Η κτηριακή συγκρότηση της εταιρείας δείχνει το μέγεθος της οικονομικής της επιφάνειας κι ευρωστίας.

24 Έγχρωμο λιθογραφημένο μεταλλικό κουτί αιγυπτιακών σιγαρέττων (teneke sigara kutusu) – Νέα Υόρκη, Κάϊρο, Καβάλα, Γενιτζές στα τέλη του 19ου αιώνα.

     Επιστολικός φάκελλος του εργοστασίου αιγυπτιακών σιγαρέττων “Aden Tobacco Company” του Αθανασίου, που στάλθηκε από το Άντεν της Αραβίας στον J.C.Lagoudakis στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου τον Μάϊο του 1917. Κάτω από το γραμματόσημο βλέπουμε σ' έντυπη γραφή τις πόλεις Xanthie – Yenidje.

25 Αμερικάνικη ρεκλάμα του Αρμένιου καπνοβιομήχανου Ατεσιάν, δημοσιευμένη το 1894. Στο κάτω μέρος βλέπουμε τον Γενιτζέ να φιγουράρει ανάμεσα στις μεγαλουπόλεις.

     Εντυπωσιακή ρεκλάμα τσιγαρόχαρτου μάρκας Yenidje του Π.Πολυζώη – Κωνσταντινούπολη, δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.

26 Χάλκινη πινακίδα της Ρεζή, της εταιρείας των συνενδιαφερομένων για τα καπνά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αναγράφεται το έτος Εγείρας 1301 δλδ 1884, που είναι ουσιαστικά η χρονιά λειτουργίας της πολυεθνικής Ρεζή (συστάθηκε τον Μάϊο του 1883 – 1300 ε.Ε.). Η Ρεζή επέτρεπε στο Yenidje Tobacco, που ήταν η αδιαμφισβήτητα κορυφαία ποιότητα των καπνών “ανατολικού τύπου”, την ελεύθερη εξαγωγή του χωρίς την ουσιαστική της παρέμβαση παρόλο, που διαχειριζόταν μονοπωλιακά τα καπνά της Οθωμανικής Κυριαρχίας (1883-1925).

27 Έγχρωμο μεταλλικό κουτί 50 σιγαρέττων από καπνό ανατολικού τύπου ποικιλίας μπασμά. Η μάρκα “basma – Luxe” κυκλοφορούσε στη διάρκεια του Μεσοπολέμου.

    Ο μοναδικός μπασμάς του πρώτου Γιακά της Ξάνθης, σε τσιγάρα μάρκας Κιρέτσιλερ της καπνοβιομηχανίας του Δ.Ι.Αρδίττη. Το εικονιζόμενο πακέτο κυκλοφορούσε στη διάρκεια του Μεσοπολέμου.

     Η ξανθιώτικη καπνοβιομηχανία του Δ.Ι.Αρδίττη συνήθιζε να μοιράζει δώρα στους πελάτες της, μιμούμενη την πρακτική των αντίστοιχων αμερικανικών κι ευρωπαϊκών εργοστασίων. Η αγγελία έχει καταχωρηθεί στην εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ, Θεσ/νίκη Παρασκευή 11 Ιανουαρίου 1929 αρ.φ.1541 σελ.3

28 Τα διανεμηθέντα πρωτοχρονιάτικα δώρα στη Ξάνθη του Οίκου Αρδίττη. Αποδελτίωση εφημερίδας ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ Θεσ)νίκης, Σάββατο 12 Ιαν.1929 αρ.1542 σελ 3.

       Ο Δαβίδ Ιωσήφ Αδίττης και η γυναίκα του Μύριαμ το γένος Μενασέ χάθηκαν στο κρεματόριο της Τρεμπλίνκα, όπου οδηγήθηκαν μαζί με τους 550 Ξανθιώτες Εβραίους το 1943. Η ιστορία κατέγραψε το απάνθρωπο Ολοκαύτωμα των Εβραίων, σαν φρικιαστική γενοκτονία και αποτρόπαιο φαινόμενο κτηνώδους ρατσισμού των Γερμανών.

29 SANS SOUCI, o περίφημος Yenidje Tobacco σε αμερικάνικα χαρμάνια καπνού.

   Ο καπνός Γενιτζέ σε χάρτινο πακέτο των 20 σιγαρέττων (karton sigara kutusu) της Ρεζή – Κωνσταντινούπολη το 1900 περίπου.

30 Ο Παναγιώτης Αγ.Περβανάς κάτοικος Ξάνθης και Κωνσταντινούπολης, με καταγωγή από τη Μαρώνεια της Ροδόπης, ήταν ένας από τους μεγαλύτερους καπνέμπορους κι εργοστασιάρχες παραγωγής σιγαρέττων του 19ου αιώνα. Μέλη της οικογένειάς του ήταν μόνιμοι κάτοικοι Ξάνθης, με κύρια ασχολία το καπνεμπόριο.

   Πάνω αριστερά βλέπουμε τον Άγγελο, ένα από τα τρία παιδιά του Παναγιώτη (Βασίλειος, Άγγελος, Ιωάννης), να γράφει και να υπογράφει την επιστολή προς την Τράπεζα της Ανατολής.

   Κάτω αριστερά η ετικέτα πακέτου καπνού του εργοστασίου των Ξανθιωτών Π.Περβανάς – Ν.Αλεξιάδης στη Κωνσταντινούπολη. Ο Yenidje Tobacco είναι πανάκριβος, σε σύγκριση με άλλες ποικιλίες καπνού, αφού τα 10 δράμια της οκάς κοστίζουν 80 παράδες. Μ.Χαριτάτος – Ε.Λ.Ι.Α.

   Στη μέση απόσπασμα εφημερίδας ΑΥΓΗ Κων)πολης, Πέμπτη 13 Αυγ.1881 αρ.306 σελ 4.

  Δεξιά απόσπασμα εφημερίδας ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΙΣ Κων)πολης, Δευτέρα 23 Μαΐου 1877 αρ.276 σελ 4.

31 Πόστερ του εργοστασίου “Καπνά και σιγαρέττα της Ανατολής” του Παναγιώτη Κ.Παπαστάθη – Μόναχο Γερμανίας 1875, που φιλοτέχνησε ο πατριάρχης του ελληνικού χρωστήρα και καθηγητής της Βασιλικής Ακαδημίας Καλών Τεχνών του Μονάχου Νικόλαος Γύζης. Τ' αρχικά του ονόματος του ζωγράφου N G διακρίνοντα στα δεξιά και κάτω από την πυραμίδα. Ο Π.Παπαστάθης χρησιμοποούσε καπνά ανατολικού τύπου, με ποιοτική κορωνίδα αυτών το Yenidje Tobacco. Ε.Λ.Ι.Α.

32 Πακέτα σιγαρέττων μάρκας Γενιτζέ του τουρκικού μονοπωλίου καπνών ΤΕΚΕΛ. Το 1925 η ΤΕΚΕΛ αντικατέστησε τη Ρεζή μετά από 42 έτη λειτουργίας της (1883-1925).

33 Μαζί με τη διαφήμιση των καπνών άρχισε συγχρόνως και η διαφήμιση των τσιγαρόχαρτων, αφού αυτά ήταν απαραίτητα για την παραγωγή χειροποίητων στριφτών και μηχανοποίητων τσιγάρων.

    Τσιγαρόχαρτο “των τριών σιδηροδρόμων” του Πολ.Βιδόρη – Σμύρνη. Απόσπασμα εφημερίδας ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ Κων)πολης, Τετάρτη 10 Απρ.1902 αρ.1158 σελ 4.

    Τσιγαρόχαρτο ρυζιού μάρκας ΝΑΣΙΟΝΑΛ του Δ.Σταυρίδη & Σια στη Φιλιππούπολη. Αγγελία στην εφημερίδα ΦΙΛΙΠΠΟΥΠΟΛΙΣ, Πέμπτη 7 Οκτ.1904 αρ.3332 σελ 1.

    Πόστερ τσιγαρόχαρτου εποχής μάρκας PERO, φιλοτεχνημένο σε ύφος art deco από τον Ιταλό Leonetto Cappiello (1875-1942).

    Τσιγαρόχαρτα ρυζιού πωλούντα στο κατάστημα του Χατζή Μπεκήρ εφέντη της Κων)πολης. Εφημερίδα ΘΡΑΚΗ Κων)πολη, Σάββατο 13)25 Δεκ.1875 αρ.636 σελ 4.

34 Τσιγαρόχαρτα των αδελφών Τσαούση. Η αγγελία καταχωρήθηκε στην εφημερίδα ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΣ, Παρασκευή 10 Δεκ.1899 αρ.275 σελ 3.

35 Τσιγαρόχαρτα Μισίρ (Αίγυπτος) του Αβράμ Μαγιόρκα, Κων)πολη.

   Τα τσιγαρόχαρτα Λεμπλεμπιτζή Χορ Χορ, μας παραπέμπουν άμεσα στον παλιό Ξανθιώτη στραγαλατζή Χορ Χορ.

    Ο Νικολάκης εφέντης Σεφέρογλου κατασκευάζει τσιγαρόχαρτα στη Κων)πολη, από τα τέλη του 19ου αιώνα, για λογαριασμό του Οθωμανικού Μονοπωλίου Καπνού Ρεζή.

36 Το εργοστάσιο καπνών Γενιτζέ χρησιμοποιεί για την παραγωγή χειροποίητων τσιγάρων το Yenidje Tobacco και τ' άριστα τσιγαρόχαρτα μάρκας JOB. Εφημερίδα ΩΡΑ Αθήνα, Σάββατο 1 Ιαν.1877 αρ.53 σελ 7. Την αγγελία αναδημοσίευσε στην ομάδα κοινωνικής δικτύωσης “Παλιές φωτογραφίες Ξάνθης” ο Θρακιώτης δημοσιογράφος και συγγραφέας Παντελής Αθανασιάδης.

     Πόστερ για τσιγαρόχαρτα μάρκας JOB, που φιλοτέχνησε το 1896 σε ύφος Art Nouveau ο Τσέχος ζωγράφος Alfons Mucha (1860-1939).

37 Μαζί με τον καπνό, τα τσιγαρόχαρτα και τα τσιγάρα απαραίτητα είναι και τα σπίρτα, όπως αυτά των Αγγελίδη, Μιχόπουλου και Ιωάννου.

38 Ο Αυστριακός ζωγράφος Bertold Löffler (1874-1960) φιλοτέχνησε την ετικέτα του εργοστασίου γνήσιων καπνών Γενιτζέ του Δ. Σαχίνη (07). Στη μέση της σύνθεσης ο ζωγράφος σε φωτογραφία του 1928 και αριστερά, δεξιά δύο πόστερ χαρακτηριστικά της τεχνοτροπίας του, για τσιγάρα του Αυστριακού Μονοπωλίου Καπνού Ρεζή.

39 Αριστερά μια πρόσφατη αποτύπωση παλιών καπνουπόλεων (καπνά ανατολικού τύπου) σε δορυφορικό χάρτη.

    Δεξιά έγχρωμο μεταλλικό κουτί 25 σιγαρέττων μάρκας Borg Orient του 1930, 11Χ7Χ2 εκ. Η πασίγνωστη Γενισέα ή Γενιτζές (Yenice-i Karasu τουρκιστί) και παλιά πρωτεύουσα του Καζά δεν αποτυπώνεται, αφού η λάμψη της έχει ατονήσει προ πολλού.

40 Αριστερά είναι ο χάρτης της Ξάνθης του 1907 απ' τον αυστριακό γεωγραφικό εκδοτικό οίκο "ARTARIA", κατά παραγγελία του οθωμανικού κράτους. Επιλεκτικά αναφέρω, αρχίζοντας από πάνω προς τα κάτω, τη Ξάνθη - Eskidze, τα Κιμμέρια - Kojunkoj, τον Ίασμο - Jasikoj, τα Πηγάδια - Kozlar, τη Γενισέα - Jenidze Karasu με το γνωστό Dumanli, τη Βιστωνίδα - Buru Golu, το Σέλινο - Gereviz με τους αξέχαστους "γκιουλέδες" (σκουροπράσινα στρόγγυλα καρπούζια), τα Πλαστήρια - Tepedzik ή Τεπέ Τσιφλίκ. Ακόμη τη Μάντρα, το Πόρτο Λάγος - Karagac με το νταλιάνι του, τις γκιόλες της Λάφρης, το Φανάρι- Fenar Burunsi κ.α. Εντύπωση κάνει ότι ο Κόσσινθος αναφέρεται στο χάρτη ως Eskidze dere κι όχι ως Kuru caj, όπως είναι γνωστός. Επίσης αποτυπώνονται οι δύο κοίτες, που χωριζόταν ο Κόσσινθος μετά την πόλη της Ξάνθης. Τα νερά της μιας κοίτης χύνονται στη λιμνοθάλασσα της Βιστονίδας, δίπλα στο Σέλινο (Gereviz). Τα νερά της άλλης κοίτης, που περνάει δίπλα και ανατολικά της Γενισέας, καταλήγουν στη μεγάλη γκιόλα της Λάφρης. Εδώ κι αρκετές δεκαετίες ο Κόσσινθος μετά την Ξάνθη ακολουθεί διαφορετική διαδρομή, με τελική του έξοδο στο βόρειο τμήμα της Βιστονίδας. Κuru caj ονομάζει τον Κομψάτο (δεξιά), που χύνεται στο νταλιάνι του Balaban. Στο βόρειο μέρος της Βιστονίδας βλέπουμε το κάστρο της Μπουρούς - Hisar Buru Kale και τον παλιό δρόμο, που συνέδεε μέσω κάστρου τον Ίασμο με τη Γενισέα (πρωτεύουσα του Καζά). Στο Μπουρού Καλέ αναφέρεται ο Τούρκος ταξιδευτής του17ου αιώνα Εβλιγιά Τσελεμπί στ' απομνημονεύματά του Seyahatname.
     Δεξιά ένα τμήμα του χάρτη του Alexandre Vuillemin – 1843. Δίπλα και ανατολικά του Νέστου (Karasu τουρκιστί και Mesto βουλγαριστί) βλέπουμε μόνο τη Γενισέα – Yenidje κι αυτό όχι μόνο επειδή ήταν η πρωτεύουσα του Καϊμακαμλικίου – Καζά, αλλά κυρίως επειδή ήταν το μεγάλο όνομα διεθνώς στο χώρο του καπνού ανατολικού τύπου.

41 Και ο χάρτης Europaische Turkey του 1845 Hauptm-Radefeld, αποτυπώνει δίπλα κι ανατολικά του Νέστου μόνο τη Γενισέα – Jenidsche Karasu.

42 Στο χάρτη του Joseph Grassl-1860, βλέπουμε τον παλιό παραλιακό δρόμο (ίσως στα ίχνη της Εγνατίας Οδού) να διέρχεται από τη Pravista (Πράβι-Ελευθερούπολη), την Καβάλα, την Karasu Jenidscheh (Γενισέα), το Jasykoi (Ίασμος), την Giumurdschina (Κομοτινή), το Feredschik (Φέρρες) ...Κωνσταντινούπολη. Η Ξάνθη αποτυπώνεται και βορειο-δυτικά αυτής η γνωστή κορυφή Τσάλ-Τεπέ.

43 Άτλας του Γάλλου χαρτογράφου Julien Migeon – 1884. Δίπλα και ανατολικά του Νέστου – Karasu - βλέπουμε μόνο τη Γενισέα - Yenidje κι όχι τη Ξάνθη, που ήταν η νέα πρωτεύουσα του Καζά από το τέλος της δεκαετίας του 1870.

44 Ο χάρτης της Chambers Encyclopaedia, vol.10, του 1908 αγνοεί τη Ξάνθη. Η Γενισέα – Yenijeh έχει χαραχτεί καλά στη συλλογική μνήμη των χαρτογράφων ως διοικητικό κέντρο της περιοχής παρόλο, που σαν τέτοιο έπαψε να υπάρχει από το τέλος της δεκαετίας του 1870.

45 Αριστερά η εφημερίδα ΕΡΜΗΣ Θεσσαλονίκης, Τρίτη 5 Ιουλίου 1877 αρ.206 σελ 1 μας πληροφορεί, πως Καϊμακάμης (Έπαρχος) του Καϊμακαμλικίου (Επαρχία) Γενιτζέ Καράσου (Γενισέα) διορίζεται ο Ρεσίτ μπέης, πρώην έπαρχος Σιδηροκάστρου (Δεμίρ Χισάρ). Αυτό σημαίνει ότι πρωτεύουσα της επαρχίας το 1877 εξακολουθεί να είναι η Γενισέα, το Καϊμακαμλίκι της οποίας ανήκει στο Πασσαλίκι – Βιλαέτι της Θεσ)νίκης και λίγο αργότερα στο Βιλαέτι της Αδριανούπολης.
   Δεξιά η ίδια εφημερίδα ΕΡΜΗΣ Θεσσαλονίκης, Πέμπτη 1 Ιαν.1876 αρ.67 σελ 2 μας πληροφορεί, ότι ο Μεχμέτ Ρασίτ εφέντης διορίζεται Ιεροδικαστής – Καδής της επαρχίας Γενιτζέ-ι Καράσου. Είναι γνωστό ότι έδρα του Καδή είναι η πρωτεύουσα της Επαρχίας.
   Τα δύο παραπάνω τεκμήρια έρχονται να επιβεβαιώσουν κάποιες τουρκικές πηγές, που ισχυρίζονται ότι η Γενισέα ήταν η πρωτεύουσα της Επαρχίας (Καϊμακαμλίκι ή Καζάς) μέχρι το 1878.

46 Ταχυδρομικό δελτάριο της Ξάνθης άγνωστου εκδότη, που έχει φωτογραφηθεί γύρω στο 1900 και ανήκε στη συλλογή του αείμνηστου Στέφανου Ιωαννίδη. Ο αποστολέας έγραψε το σχόλιό του στις 14)27 Ιουνίου 1903 – Ιουλιανό)Γρηγοριανό Ημερολόγιο. Στο κέντρο και σε πρώτο πλάνο της φωτογραφίας βλέπουμε το Μπαρούτ Χανέ, την πυριτιδαποθήκη των Οθωμανών. Το άστρο της Γενισέας άρχισε να δύει από την εποχή που μεταφέρθηκε η έδρα του Καζά στη Ξάνθη (δεκαετία του 1870). Ο περίφημος μπασμάς των Γιακάδων της Ξάνθης καθώς και οι άριστες ποικιλίες του Dubek και Djebel, όχι μόνο διατήρησαν το θρύλο του Yenidje Tobacco αλλά εκτόξευσαν αυτόν διεθνώς σε νέα ύψη ποιότητας.

47 Ο πρώτος Γιακάς της Ξάνθης, όπου καλλιεργείται ο χρυσόφυλλος μπασμάς του Κιρέτσιλερ. Στο επιχρωματισμένο δελτάριο φωτογραφίζεται το ηρωικό Σώμα Ευζώνων, που τον Ιούλιο του 1913 απελευθέρωσε προσωρινά τη Ξάνθη.

48 Επίνειο της Ξάνθης και της Γενισέας το Πόρτο Λάγος (πρώην Κάραγατς), ήταν το μεγάλο διαμετακομιστικό κέντρο της περιοχής. Κυρίως εξυπηρετούσε το εξαγωγικό εμπόριο του περιζήτητου Yenidje Tobacco και για το σκοπό αυτό διέθετε αποθήκες καπνού, ναυτιλιακά και προξενικά πρακτορεία, γαλλικό ταχυδρομείο, τηλέγραφο, χάνια, αστυνομικές αρχές κ.α. Με την ολοκλήρωση της σιδηροδρομικής γραμμής Κωνσταντινούπολη – Θεσσαλονίκη στις αρχές της δεκαετίας του 1890, που περνούσε δίπλα στη Ξάνθη, η μεγάλη σπουδαιότητα στο εμπόριο του Πόρτο Λάγους μειώθηκε αισθητά, αφού με το τρένο ο καπνός έφτανε στον προορισμό του γρήγορα και με ασφάλεια. Το εντυπωσιακό επιχρωματισμένο ταχυδρομικό δελτάριο φωτογραφήθηκε στις αρχές της πρώτης βουλγαρικής κατοχής (1912-1919).

49 Κατά τη διάρκεια της πρώτης βουλγαρικής κατοχής οι Βούλγαροι, εφαρμόζοντας πιστά το σχέδιο εθνοκάθαρσης της περιοχής, εξαφάνισαν σχεδόν ολοσχερώς τον Ελληνορθόδοξο πληθυσμό. Όπως βλέπουμε στη φωτογραφία οι Βούλγαροι πυρπόλησαν το Πόρτο Λάγος, λίγο πριν το εγκαταλείψουν τον Οκτώβριο του 1919.

50 Ο μικρόφυλλος μπασμάς της Ξάνθης και πασίγνωστος προγενέστερα ως Yenidje Tobacco σε κλίμακα μεγέθους καπνόφυλλων άλλων περιοχών.

51 Δεξιά η σχεδιαστική απεικόνιση του καπνού μπασμά. Οι δύο κάτω σειρές ντιπ και ορτά αποτελούν τα “ρεφούζια” (κακή ποιότητα). Ακολουθούν τα “μαξούλια” (καλή ποιότητα) με τις σειρές πρωτομάννα, δευτερομάννα, τριτομάννα και κουβαλαμά. Τέλος έπεται στη κορυφή ο “αιθέρας” του μπασμά με τα ούτσαλτια και τα ούτσια, που απολάμβαναν οι προύχοντες και οι μπέηδες μερακλήδες καπνιστές. Τα ρεφούζια του μπασμά της περιοχής της Ξάνθης είχαν μεγαλύτερη χρηματική αξία, από τα μαξούλια των καπνών κάποιων άλλων περιοχών και κυρίως των περιοχών της παλιάς Ελλάδας.

52 Η φωτογραφρία στ' αριστερά είναι από το άρθρο του Γιάννη Χρηστάκη, δημοσιευμένο στο μηνιαίο εικονογραφημένο περιοδικό ΑΤΛΑΝΤΙΣ Νέας Υόρκης, Ιούλιος 1913 αρ.7 σελ 28.
     Δεξιά το Ρεζή Ξάνθης 1911, Γιάννης Χρηστάκης – πηγή διαδίκτυο. Παιδάκια από την ηλικία της αθωότητας και των απαλών ονύχων, δυστυχώς, στην υπηρεσία του καπνού. Ο Ιωάννης Χρηστάκης ήταν Μηχανικός Αγρονόμος και πραγματογνώμων του Οθωμανικού Μονοπωλίου Καπνού Ρεζή.

53 Αποσπάσματα άρθρου για τον καπνό του Ιωάννη Χρηστάκη, στη Μηνιαία Εικονογραφημένη ΑΤΛΑΝΤΙΣ Νέας Υόρκης, Ιούλιος 1913 αρ.7 σελ 26.

54 Συνέχεια και τέλος του άρθρου για τον καπνό του πραγματογνώμονα Ιωάννη Χρηστάκη, Μηνιαία Εικονογραφημένη ΑΤΛΑΝΤΙΣ Νέας Υόρκης Ιούλιος 1913 αρ.7 σελ 31.

55 Οι δύο πρώτες φωτογραφίες από αριστερά είναι από το άρθρο, σχετικό με τον καπνό, του Maynard Owen Williams δημοσιευμένο στο The National Geographic Magazine τον Δεκέμβριο του 1930.
     Στα δεξιά πόστερ του Κανεμπορικού Οίκου Βασίλειος Μουράτης & Σια, Κωνσταντινούπολη απ' το 1821. Το εργοστάσιο καπνών και σιγαρέττων του Μουράτη χρησιμοποιεί τον Yenidje Tobacco και στη Ξάνθη, που είναι μία από τις έδρες του, ένα μέλος της οικογένειας ο Γεώργιος Μουράτης έχει μόνιμη κατοικία το παλιό Δημαρχείο Ξάνθης – αρχοντικό Ααρών Μωυσή.

56 Ελαιογραφίες της εξαίρετης Ξανθιώτισσας ζωγράφου Ειρήνης Βογιατζή. Αριστερά το βελόνιασμα – μπούρλιασμα καπνού και δεξιά ο πίνακας Κιρέτσιλερ – εκτίμηση, που αγοράστηκε από μια μικρή ομάδα φίλων Ξανθιωτών με την προοπτική, να κοσμήσει μελλοντικά το υπό ίδρυση Μουσείο Καπνού Ξάνθης.

57 Ο ταλαντούχος Γερμανός αρχιτέκτονας Dr-Ing Martin Hammitzsch (1878-1945) και το εντυπωσιακό του δημιούργημα YENIDZE στη Δρέσδη. Ο αρχιτέκτονας σε ηλικία 29 ετών μελετά, σχεδιάζει και κατασκευάζει στο χρονικό διάστημα 1907-1909 το εμβληματικό κτήριο της καπνικής εταιρείας Orientalische Tabak und Cigarettenfabrik YENIDZE του Γερμανοεβραίου Hugo Zietz. Δεν είναι τυχαίο που ο καπνέμπορος Hugo Zietz το 1886 ονόμασε την εταιρεία του “YENIDZE”, αφού η πόλη της Γενισέας ή Γενιτζές όπως την αποκαλούσαν οι Ρωμηοί, ήταν συνώνυμη με την κορυφαία ποιότητα καπνού ανατολικού τύπου – Yenidje Tobacco. Το οικοδόμημα, με έντονο άρωμα ανατολής, είναι γνωστο ως Τέμενος του Καπνού – Tabak Moskee.
Ο αρχιτέκτονας που παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο την Άγγελα Χίτλερ, την ετεροθαλή αδελφή του Αδόλφου,  χάθηκε κατά τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς της Δρέσδης το 1945.

58 Σε ρεκλάμα της δεκαετίας του 1910 διαφημίζονται τα τσιγάρα της YENIDZE, Salem Aleikum και Salem Gold.

59 Ο Ταμπάκ ντ' Οριάν ή Καπνός Ανατολικού Τύπου ήταν γνωστός διεθνώς και ως Turkish Tobacco, αφού τον καλλιεργούσαν κι ευδοκιμούσε σε περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αριστερά έγχρωμη εικονογράφηση από R.Genestre και δεξιά ατμοσφαιρική απεικόνιση του Yenidze.

60 Το πρώτο εργοστάσιο της εταιρείας Orientalische Tabak und Cigarettenfabrik YENIDZE του Hugo Zietz, που συστάθηκε το 1886, ήταν στην πόλη Seifhennersdorf της Σαξωνίας κοντά στη Δρέσδη. Στην επιχρωματισμένη φωτογραφία του 1900 περίπου, στο βάθος διακρίνεται το κτηριακό συγκρότημα (με τα δυο φουγάρα) του παλιού YENIDZE.
   Πάνω δεξιά, ταχυδρομικό δελτάριο δεκαετίας του 1910 με το Tabak Moskee του Hugo Zietz.
   Κάτω ρεκλάμα του 1901 των τσιγάρων μάρκας Salem Aleikum.

61 Το νέο εργοστάσιο YENIDZE του H.Zietz στη Δρέσδη σε ρεκλάμα του 1909.

62 Αριστερά, πρόσφατη σχετικά φωτογραφία του εμβληματικού κτηρίου μετά την εκτεταμένη ανακαίνιση του 1996. Σήμερα στεγάζονται σ' αυτό, γραφεία επιχειρήσεων, αίθουσες διαλέξεων και δραστηριοτήτων, εστιατόρια, καφετέριες, καταστήματα κ.α.
    Δεξιά, φωτογραφία του 1945 μετά το συμμαχικό βομβαρδισμό της Δρέσδης.

63 Το νέο Yenidze ήταν κατασκευασμένο από οπλισμένο σκυρόδεμα κι αυτό, το βοήθησε ν' αντέξει στους ισχυρούς βομβαρδισμούς της Δρέσδης χωρίς μεγάλες απώλειες. Η καπνική εταιρεία του H.Zietz απασχολούσε 1500 περίπου άτομα και ήταν μια απ' τις μεγαλύτερες της Ευρώπης. Στη φωτογραφία βλέπουμε εργαζόμενες εξειδικευμένες στην παραγωγή χειροποίητων στριφτών τσιγάρων, που τις εκπαίδευσε μια μικρή ομάδα εξπέρ στα χειροποίητα στριφτά του Οθωμανικού Μονοπωλίου Καπνών Ρεζή.

64 Αποθήκη έτοιμου προϊόντος του νέου Yenidze - 1920.

65 Τιμολόγιο της εταιρείας Yenidze – 1916.

66 Ομάδα πυρασφάλειας του εργοστασίου Yenidze της Δρέσδης – 1917.

67 Έγχρωμα μεταλλικά κουτιά σιγαρέττων Salem Gold της Orientalische Tabak und cigarettenfabrik YENIDZE - δεκαετία του 1910.

68 Salem Aleikum cigaretten – δεκαετία του 1910.

69 Τσιγάρα μάρκας KURDA της “Yenidze”- δεκαετία του 1910.

70 Έγχρωμα μεταλλικά κουτιά σιγαρέττων μάρκας Bobsleigh και Fiori, μάλλον του παλιού YENIDZE στο Seifhennersdorf, 1886-1909.

71 Πάνω αριστερά, MdR No 5 των 50 σιγαρέττων της Yenidze, από το 1900 μέχρι το 1930.
     Κάτω αριστερά Salem Exquisit τηςYenidze, μάλλον δεκαετίας 1910.
     Δεξιά η εκθαμβωτική Le Clou της Yenidze, δεκαετίας 1920.

72 Salem Cavalier και Salem Cabinet τηςYenidze, δεκαετία 1910.

73 Διαφημιστικός φάκελος και τραπουλόχαρτα Yenidze δεκαετίας 1920.

74 Ο Willy Zietz, ένα από τα δύο παιδιά του Hugo και της Hedwig Zietz, φωτογραφίζεται μπροστά στο τρικινητήριο αεροπλάνο του τύπου Fokker-FVII – Ελβετία 1930.

75 Αριστερά, “άπαντες εν τη πρωτευούση (Κων)πολη) μεθ' ηδονής ροφώσι τον καπνόν του Γενιτζέ”, εφημερίδα Ανατολικός Αστήρ τετάρτη 15 Νοεμ.1861 αρ.7 σελ 4.
    Οι στήλες 1 και 2 είναι απ' την εφημερίδα Ανατολικός Αστήρ Τετάρτη 22 Νοεμ.1861 αρ.8 σελ 4 κι αναφέρονται στην μετακόμιση του Καϊμακάμη από τη Γενισέα στη Ξάνθη κατά τους καλοκαιρινούς μήνες λόγω κλίματος, καθώς επίσης και το Μεσλίσι (Συνέλευση) των μελών των διοικούντων το Καϊμακαμλίκι να γίνεται για τους ίδιους λόγους στη Ξάνθη.

76 Φόρος καπνού-Ρουχσατιέ το 1863 στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, ΟΜΟΝΟΙΑ Κων)πολης Σάββατο 20 Ιουλ.1863 αρ.124 σελ 3.

77 Πραγματεία περί καπνού και των αποτελεσμάτων αυτού – Κ. Α. Κωνσταντινίδης. Στήλες 1,2 από την εφημερίδα ΕΡΜΗΣ Θεσσαλονίκης Τρίτη 28 Οκτ.1875 αρ.49 σελ 3.

78 Πραγματεία περί καπνού και των αποτελεσμάτων αυτού – Κ. Α. Κωνσταντινίδης. Στήλες 3,4 από την εφημερίδα ΕΡΜΗΣ Θεσσαλονίκης Τρίτη 28 Οκτ.1875 αρ.49 σελ 3.

79 Πραγματεία περί καπνού και των αποτελεσμάτων αυτού – Κ. Α. Κωνσταντινίδης. Στήλες 5,6,7 από την εφημερίδα ΕΡΜΗΣ Θεσσαλονίκης Παρασκευή 31 Οκτ.1875 αρ.50 σελ 4.

80 Πραγματεία περί καπνού και των αποτελεσμάτων αυτού – Κ. Α. Κωνσταντινίδης. Στήλες 8, 9, 10 από την εφημερίδα ΕΡΜΗΣ Θεσσαλονίκης Παρασκευή 31 Οκτ.1875 αρ.50 σελ 4.

81 Πραγματεία περί καπνού και των αποτελεσμάτων αυτού – Κ. Α. Κωνσταντινίδης. Στήλες 11,12,13 από την εφημερίδα ΕΡΜΗΣ Θεσσαλονίκης Παρασκευή 11 Νοεμ.1875 αρ.53 σελ 4.

82 Καπνά Γενιτζέ στο καπνοπωλείο του Γρηγοριάδη στην Αλεξάνδρεια, ΕΛΠΙΣ Αλεξάνδρειας 27)9 Μαΐου 1879 αρ.1620 σελ 4.

   Καπνά Γενιτζέ -Τριανταφυλλίδη, ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ Αλεξάνδρειας Παρασκευή 20)1 Ιανουαρίου 1897 αρ.819 σελ 1.

  ΑΥΓΗ Εργοστάσιο καπνού Γενιτζέ, ΑΥΓΗ Κων)πολης Δευτέρα 15 Σεπτεμβρίου 1880 αρ.60 σελ 4.

83 Αριστερά καπνός Γενιτζέ – Δ.Αλφαρόπουλος Αλεξάνδρεια. ΕΛΠΙΣ Αλεξάνδρειας, Πέμπτη 27)8 Αυγούστου 1878 αρ.1393 σελ 1.
    Στη μέση εργοστάσιο καπνών Γενιτζέ – ΩΡΑ Αθήνα Πέμπτη 19 Μαΐου 1877 αρ.191 σελ 8.
    Δεξιά καπνός Γενιτζέ του Γ.Παπαδόπουλου στην Αλεξάνδρεια. ΕΛΠΙΣ Αλεξάνδρειας, Πέμπτη 27)8 Αυγούστου 1878 αρ.1393 σελ 1.

84 Αγγελίες έναρξης καπνεργοστασίου ΡΟΑΓΙΑΛ Κωνσταντινούπολης, που διαφέρουν μεταξύ τους στη κορώνα και στην ημερομηνία καταχώρισης. Το νέο καπνεργοστάσιο χρησιμοποιεί αποκλειστικά καπνό Γενιτζέ.

   Αριστερά από την εφημερίδα ΑΥΓΗ Κων)πολης, Πέμπτη 13 Αυγ.1881 αρ.306 σελ4.

   Δεξιά από την εφημερίδα ΑΥΓΗ Κων)πολης, Δευτέρα 21 Σεπτ.1881 αρ.337 σελ 4.

85 Με τη γλαφυρή αφήγηση του Θ. Πασχίδη περιγράφεται το χρονικό μιας εκδρομής, από την Καβάλα στη Ξάνθη μέσω Πόρτο Λάγους. Μέσα από πλούτο πληροφοριών μας περιγράφει μεταξύ των άλλων, “...εφθάσαμεν εις Πόρτο-Λάγο ημισύλευγον περίπου απέχον των αρχαίων Αβδήρων ... το Πόρτο Λάγο (λιμενο-λίμνη) ... καλείται τουρκιστί Καρά-αγάτς δια τας πολλάς μαύρας πτελέας ...”. Επίσης για την ελληνορθόδοξη κοινότητα Ξάνθης, “...το ηπειρωτικόν στοιχείον εν Ξάνθη πρωτεύει μεταξύ των ξένων, είτα έρχεται το ανατολικόν ... Οι ξένοι κατάρτισαν προ καιρού αδελφότητα, ης πρόεδρος ο ιατρός κ.Μ. Λογοθέτης οι δε Ξάνθιοι ιθαγενείς συνέστησαν Σύλλογον – Ηώς Ροδόπης – ου πρόεδρος ο κ. Παντάκης ...”. ΑΥΓΗ Κων)πολης Τετάρτη 22 Ιουλίου 1881 αρ.288 σελ 1.

   Μέλος της οικογένειας του καπνέμπορου Η. Παντάκη ήταν η Αικατερίνη – Κατίγκω – Παντάκη, η οποία παντρεύτηκε τον Απόστολο Χρηστίδη, τον πατέρα του παλιού Δήμαρχου Ξάνθης Πυγμαλίωνα Χρηστίδη.

86 Συνέχεια αφήγησης εκδρομής από τον Θ.Πασχίδη – ΑΥΓΗ Κων)πολης, Τετάρτη 22 Ιουλίου 1881 αρ.288 σελ 2.

87 Συνέχεια και τέλος αφήγησης εκδρομής από τον Θ.Πασχίδη – ΑΥΓΗ Κων)πολης Πέμπτη 23 Ιουλίου 1881 αρ.289 σελ 1.

88 Αριστερά καπνά Ξάνθης – Ελ.Βενιζέλος, Εθνικός Κήρυξ Νέας Υόρκης Τετάρτη 24 Σεπτ.)6 Οκτ. 1919 αρ.1611 σελ 1.

    Μηχανοποίητα ή χειροποίητα τσιγάρα από καπνό Ξάνθης στην Αγγλία – ΑΘΗΝΑΙΚΗ Παρασκευή 11 Οκτ.1919 αρ.242.

89 Αριστερά τιμές καπνών προηγούμενης σοδειάς στη Ξάνθη – ΦΩΣ Θεσσαλονίκης, Σάββατο 26 Φεβρουαρίου 1938 αρ.10164 σελ 6 (Β.Α.Μεσολογγίτης).

     Στη μέση τιμές καπνών Σέρρες,Ξάνθη. Στο χωριό Μακάριο (Μάκακλαρ), βόρεια του βουνού “Αβγό” της πόλης της Ξάνθης, καλλιεργείται καπνός υψηλής ποιότητας – ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ Θεσ)νίκης, Παρασκευή 18 Φεβρουαρίου 1938 αρ.10128 σελ 5.

     Δεξιά καπνική κίνηση στη Ξάνθη – ΦΩΣ Θεσ)νίκης Παρασκευή 18 Φεβρουαρίου 1938, αρ.10156 σελ 6.

90 Αριστερά τιμές αγοράς καπνών στη Ξάνθη – ΦΩΣ Θεσ)νίκης, Τετάρτη 2 Μαρτίου 1938 αρ.10168 σελ 5. Η Μορσίνη του πρώτου Γιακά της Ξάνθης είναι η μητρόπολη της άριστης ποιότητας των καπνών ανατολικού τύπου – Tabac d' Orient κι αυτό μας καταδεικνύουν περίτρανα οι τιμές αγοράς των καπνών.

   Στη μέση τιμές αγοράς καπνών Ξάνθης – ΦΩΣ Θεσ)νίκης Τετάρτη 16 Μαρτίου 1938 αρ.10181 σελ5. Ο πρώτος Γιακάς της Ξάνθης έχει τα πρωτεία στην παραγωγή του ποιοτικού καπνού. Κελεπλή > Τσελεπλή> Αγέλη.

   Δεξιά τιμές αγοράς καπνών Ξάνθης – ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ Θεσ)νίκης, 27 Φεβρουαρίου 1938 αρ.10137 σελ 6.

91 Ευφυής και πρωτότυπη διαφήμιση του ποτοποιείου. Με κάνα δυο καραφάκια θα δείτε αυτόματες μηχανές σπασίματος, μπουρλιάσματος, πασταλιάσματος φύλλων καπνού και πιθανώς ...χρυσές οθωμανικές λίρες στον τραπεζικό σας λογαριασμό! ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ Καβάλας, Παρασκευή 1 Ιανουαρίου 1932 αρ.82 σελ 2.

92 Η αμερικανική εταιρεία McClelland Tobacco Company αποκαλεί “Η Βασίλισσα των Καπνών” τον θρυλικό Yenidje Tobacco.