Regie – Οθωμανικό Μονοπώλιο Καπνού

Regie – Οθωμανικό Μονοπώλιο Καπνού.

   Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα το χρέος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, προς τους ξένους και ντόπιους δανειστές, παίρνει εκκρηκτικές διαστάσεις και η ανάγκη λήψης ριζοσπαστικών μέτρων γίνεται επιτακτική, προκειμένου να τιθασευτεί η διόγκωσή του. Στο χώρο του καπνού με σουλτανικό φιρμάνι το 1861, για να προστατευτεί η εγχώρια παραγωγή, απαγορεύεται η εισαγωγή καπνού σ' όλη την επικράτεια και το 1862 ιδρύεται το πρώτο κρατικό Οθωμανικό Μονοπώλιο Καπνού. Το 1873 με ρυθμίσεις και αλλαγές στη λειτουργία του Μονοπωλίου δίνεται νέα ώθηση, ώστε να εξασφαλιστεί η επιτυχία του θεσμού. Σκοπός και στόχος της κρατικής παρέμβασης είναι να ελεγχθεί αποτελεσματικά ο καπνός και να προσποριστεί πλούτος, μέσα από τη συστηματική φορολόγιση αυτού και των προϊόντων του. Εμπνευστές και συντελεστές της σύστασης του πρώτου Μονοπωλίου είναι ο Γεώργιος Ζαρίφης (1806-1884) κι ο Χρηστάκης εφένδης Ζωγράφος (1820-1908), ισχυροί οικονομικοί παράγοντες - τραπεζίτες της Κωνσταντινούπολης και μεγάθυμοι ευεργέτες του Έθνους των Ελλήνων.

   Το πρώτο Μονοπώλιο του 1862 και το εναρμονισμένο με νέα δεδομένα του1873 δεν απέδωσαν τ' αναμενόμενα κι έτσι το Συμβούλιο Διαχείρισης του Οθωμανικού Χρέους, που συστάθηκε το 1881, προτείνει στην Υψηλή Πύλη την διεύθυνση και τη λειτουργία του Μονοπωλίου ν' αναλάβουν εξειδικευμένοι γνώστες της Εσπερίας. Τον Μάιο του 1883 (1300 έτος Εγίρας) επί Σουλτάνου Αμντούλ Χαμίτ Β΄ κι επί Μεγάλου Βεζύρη Σαΐτ Πασά, το Οθωμανικό Μονοπώλιο Καπνού αναλαμβάνει η νεοσυσταθείσα εταιρεία Regie Co-interesse des Tabacs de l' Empire Ottoman κι αυτό, αποτελεί τη μεγαλύτερη ξένη επένδυση στη χώρα. Ακούραστοι πρωτεργάτες της ίδρυσης της Ρεζή είναι ο Em. Deveaux κι ο μεγαλοκαπνάς – τραπεζίτης Λεωνίδας Μπαλτατζής (1829-1895). Η Ρεζή παρά το γαλλικό λογότυπο του τίτλου της δεν είναι γαλλική, αλλά ούτε ασφαλώς οθωμανική. Είναι μια πολυεθνική κοινοπραξία (consortium) τραπεζών, που την αποτελούν η oθωμανική Banque Ottomane 50%, η αυστριακή Credit Anstalt 30% και η γερμανική Bleichröder 20%. Η συμφωνία που υπογράφτηκε μεταξύ της κυβέρνησης και της εταιρείας Ρεζή έχει διάρκεια 30 χρόνων, με δικαίωμα ανανέωσης κι επέκτασής της (option) για επιπλέον 15 χρόνια. Η προνομιακή παραχώρηση (διομολόγηση) του Μονοπωλίου καπνού στην πολυεθνική Ρεζή, της δίνει το δικαίωμα να ελέγχει και να καθορίζει την καλλιέργεια των ποικιλιών του καπνού σ' όλη την Οθωμανική Κυριαρχία και να επιβάλει τις τιμές αγοράς του καπνού.

   Με αρχικό κεφάλαιο 4.5 εκατ. οθωμανικές λίρες η πολυεθνική Ρεζή αρχίζει να χτίζει αμέσως μετά την υπογραφή της συμφωνίας τεράστια καπνομάγαζα, πρωτόγνωρα για το μέγεθός τους εκείνη την εποχή, δίνοντας με τον τρόπο αυτό ανάγλυφα το στίγμα της δυναμικής της παρουσίας. Το 1884 ανεγείρει τα καπνικά της κτιριακά συγκροτήματα στη Κωνσταντινούπολη, στη Θεσσαλονίκη και στη Σμύρνη. Ακολουθούν αυτά των Αδάνων το 1885, της Σαμψούντας το 1887, της Ξάνθης το 1890, του Ικονίου, της Προύσσας, της Αδριανούπολης, της Καβάλας, της Δράμας και πολλών άλλων καπνουπόλεων. Αμοίβει τους “ασπρογιακάδες”, όπως τους αποκαλούσαν, υπαλλήλους της με υψηλούς μισθούς και με ακόμη υψηλότερους τα εξειδικευμένα διοικητικά και τεχνικά στέλέχη της. Μάλιστα οι μάνατζερ των μεγάλων τμημάτων της εταιρείας, έχουν αποδοχές μεγαλύτερες από αυτές των υπουργών της Βεζυρείας του Οθωμανικού Κράτους. Πρώτος διευθυντής της Ρεζή στην Ξάνθη φέρεται να είναι ο μεγαλοκαπνάς και απόφοιτος της Πατριαρχικής Μεγάλης του Γένους Σχολής Θεόδωρος Ζαλάχας κι ένας απ' τους πρώτους chef expert ο Δημήτριος Βάρδας. Η έντονη παρουσία της Ρεζή με τα μονοπωλιακά της προνόμια, δημιουργει ασφυκτικές πιέσεις στις ήδη υπάρχουσες καπνικές εταιρείες με αποτέλεσμα κάποιες από αυτές να μην αντέξουν τον ανταγωνισμό. Αυτό τις οδήγησε να μεταφέρουν την έδρα της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας σ' άλλα μέρη του κόσμου όπως, Αμερική, Αγγλία, Γερμανία, Μάλτα κ.α. Κυρίως όμως κατευθύνθηκαν στην Αίγυπτο (Κάϊρο, Αλεξάνδρεια), όπου η εισβολή των αγγλικών στρατευμάτων το 1882 αλλάζει τα οικονομικά και επιχειρηματικά δεδομένα της οθωμανικής αυτής επαρχίας. Οι Έλληνες πάροικοι καπνοβιομήχανοι της Αιγύπτου δημιουργούν τα πασίγνωστα “αιγυπτιακά σιγαρέττα” (ο όρος δηλώνει τον τόπο παραγωγής των σιγαρέττων κι όχι την προέλευση των καπνών) και χρησιμοποιούν αποκλειστικά το tabac d' orient ή oriental tobacco της Θράκης και της Μακεδονίας, αφού η Αίγυπτος παράγει λίγο και δεύτερης ποιότητας καπνό. Ενδεικτικά παραθέτω μερικά ονόματα Αιγυπτιωτών Ελλήνων καπνοβιομηχάνων : Δημητρίνος, Βαφειάδης, Αφοι Κυριαζή, Τσανακλής, Τόκκος, Κουταρέλλης, Αφοι Σούσα, Μελαχροινός, Χέλμης, Κασίμης κ.α.. Εμβόλιμα είναι χρήσιμο ν' αναφερθεί, πως ο tabac d' orient είναι γνωστός και ως Turkish Tobacco στις διεθνείς αγορές, μιας και αυτός καλλιεργείται στο χώρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

   Η πολυεθνική Ρεζή δεν είναι ο μοναδικός αγοραστής καπνών από τους καπνοπαραγωγούς, σύμφωνα με το άρθρο 19 της Σύμβασης που υπογράφτηκε μεταξύ της Υψηλής Πύλης και της Εταιρείας, όπως θα υποψιαζόταν κάποιος από τη λέξη “Μονοπώλιο”. Αντιγράφω από τη Σύμβαση : “Άρθρο 19. Οι καπνοκαλλιεργηταί δεν δύνανται να πωλήσωσι τα καπνά των δια την εσωτερικήν κατανάλωσιν ή μόνον εις την Εταιρείαν και ουχί εις άλλον τινά. Δύνανται να πωλήσωσι τα καπνά των ελευθέρως δια την εξαγωγήν συμφώνως με το 13 άρθρον”. Στη Ξάνθη για παράδειγμα, που ήταν και είναι η μητρόπολη του πλέον ποιοτικού καπνού “ανατολικού τύπου” (Μπασμάς Ξάνθης-Yenidje Tobacco), λειτουργούν από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα μεγάλες καπνικές εταιρείες με διεθνή ακτινοβολία. Αξίζει ν' αναφερθούν μερικά ονόματα : Flli Allatini, Αυστρουγγρική Herzog, Παναγιώτης και ο γιος του Ζαφείριος Στάλιος, Μεχμέτ Σουκρή Εφέντη, Χαλήλ Πασάς, Αφοι Παράσογλου, Δ.Κοντόπουλος, Κ.Εμφιετζόγλου, Γ.Πορτοκάλλογλου (Πορτοκάλλης), Μεχμέτ Μολλά Ζαντέ, Γ.Τουρνιβούκας, Θ.Αλατζίδης, Χατζησταύρος Χεκίμογλου, Α.Χρηστίδης, Β.Κουγιουμτζόγλου, Αφοι Περβανά, Μ.Ματσίνης, Β.Μουράτης, Α.Μωϋσής, Ι.Ορφανίδης, Κ.Χουσεΐν Φεχμή Εφέντη (πατέρας του Χαμντή Μπέη), κ.α..

   Οι καπνεμπορικές επιχειρήσεις, όπως και η Ρεζή, αγοράζουν από τους καπνοπαραγωγούς (καπνουλάδες) τα πρωτογενώς επεξεργασμένα “χρυσόφυλλα” και τα ομαδοποιούν σε ποιότητες στα καπνομάγαζά τους, προτού τα εμπορευτούν στις διεθνείς αγορές. Για την εργασία αυτή διαθέτουν εξειδικευμένο προσωπικό όπως είναι οι ξεφυλλίστρες, οι πασταλτζήδες, οι ντεκτσήδες, οι χειριστές τόγκας (μετά το 1925), οι τεχνίτες δεματοποίησης, οι στιβαδόροι κ.α. Τα παραγόμενα προϊόντα της Ρεζή είναι ο καπνός πίπας και τσιγάρων, ο καπνός-τουμπεκί για ναργιλέ, τα χειροποίητα και τα μηχανοποίητα τσιγάρα. Οι χαμηλές τιμές αγοράς του καπνού, που καθορίζονται κι επιβάλλονται από το μονοπώλιο Ρεζή, δεν αργούν να δημιουργήσουν δυσαρέσκεια στους καπνοπαραγωγούς και τα φαινόμενα παράνομων συναλλαγών και λαθρεμπορίας του καπνού κάνουν την εμφάνισή τους, παρά τους αυστηρούς νόμους και το σκληρό οθωμανικό κατασταλτικό μηχανισμό. Έτρεχαν οι “κατσακτσήδες” (λαθρέμποροι) γιατί του κυνηγούσαν οι “κολτζήδες” (εντεταλμένοι φύλακες του Μονοπωλίου), έλεγαν οι παλιοί.

   Κατά τη διάρκεια της πρώτης βουλγαρικής κατοχής (1912-1919) το μεγάλο καπνομάγαζο της Ρεζή στη Ξάνθη, που είναι σε σχήμα Π, μένει κλειστό και το 1925 πωλείται στο Γάλλο καπνέμπορο Ερνέστο Βέιλ. Οι κληρονόμοι του Βέιλ το 1937 πωλούν όλο το κτηριακό συγκρότημα της Ρεζή στο Γάλλο, αρμένικης καταγωγής, καπνέμπορο Τακβόρ Τακβοριάν και το 1944 περιέρχεται στο Ελληνικό Δημόσιο. Το 1947 στεγάζεται σ' αυτό η ΣΕΚΕ και από το 1953 μέχρι το 1972 στο κτήριο του διοικητηρίου της Ρεζή, που είναι στο μπροστινό τμήμα της νότιας πτέρυγας, στεγάζεται η Νομαρχία Ξάνθης. Το 1992 το συγκρότημα Ρεζή παραχωρείται στο Δήμο Ξάνθης και από το 2002 στο μπροστινό τμήμα της βόρειας πτέρυγας στεγάζεται το Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης.

   Το 1913 και μετά την πάροδο 30 χρόνων από την αρχική συμφωνία, η πολυεθνική Ρεζή και το Οθωμανικό Κράτος ανανεώνουν τη σύμβαση για άλλα 15 χρόνια. Το 1925 η Ρεζή, ύστερα από 42 χρόνια ζωής, εθνικοποιείται με απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης του Κεμάλ και η νέα ονομασία του Μονοπωλίου Καπνού είναι TEKEL.Στο πλαίσιο της ιδιωτικοποίησης κρατικών φορέων το 2008 η τουρκική TEKEL πωλείται στη British American Tobacco.

   Η πανίσχυρη καπνική εταιρεία Ρεζή είχε δυστυχώς στο τέλος την ίδια πτωτική πορεία με τον περίφημο tabac d' orient, αφού η σύγχρονη παγκόσμια βιομηχανία σιγαρέττων, στο βωμό της αύξησης του κέρδους από τη μείωση του κόστους παραγωγής, τον χρησιμοποιεί από ελάχιστα μέχρι καθόλου. Η ευρύτατη χρησιμοποίηση φτηνού καπνού χαμηλής ποιότητας τύπου Virginia και Burley, η εκτεταμένη χρήση φίλτρου που αλλοιώνει τη γεύση του καπνού και κυρίως η προσθήκη χημικού αρώματος, ουσιαστικά αναιρούν την συμμετοχή του ποιοτικού καπνού “ανατολικού τύπου”. Ο σύγχρονος καπνιστής αναγνωρίζει με κλειστά μάτια τη μάρκα των τσιγάρων που καπνίζει, από το πρόσθετο τεχνητό άρωμα κι όχι από το άρωμα του καπνού. Ο αξεπέραστος Μπασμάς της Ξάνθης απολαμβάνεται πια, από τους μερακλήδες καπνιστές.

  

Το κείμενο συνοδεύεται από αποσπάσματα εφημερίδων και από μία σειρά φωτογραφιών εποχής σχετικά με το Οθωμανικό Μονοπώλιο, με Μονοπώλια Ρεζή άλλων κρατών, με τσιγαρόχαρτα εποχής και με μία μελέτη του 1880 για τον καπνό και την καλλιέργειά του. Όλες σχεδόν οι φωτογραφίες έχουν ελαφρώς επεξεργαστεί.

Πηγές
α. Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων.
β. Ελληνικοί και ξένοι ιστότοποι.
γ. "Παλιές φωτογραφίες Ξάνθης", ομάδα κοινωνικής δικτύωσης.
δ.  Από την Ξανθιώτικη ιστορική γραμματεία αλφαβητικά οι:

Εξάρχου Θωμάς, Ιωαννίδης Στέφανος, Μαυρίδης Δημήτρης

Θεσσαλονίκη Σεπτέμβριος 2016

Μανώλης Σ. Χούμας

01. Ο E S.Blatscho στο τέλος της δεκαετίας του 1890 εκδίδει μια μικρή σειρά ταχυδρομικών δελταρίων με θέμα τη Ξάνθη. Το βέλος δείχνει το κτήριο της Ρεζή. Αριστερά ο δρόμος οδηγεί στο σιδηροδρομικό σταθμό. Το σπάνιο δελτάριο δημοσίευσε στην ομάδα κοινωνική δικτύωσης “Παλιές φωτογραφίες Ξάνθης” ο ιδρυτής και διαχειριστής της κ.Τάσος Τεφρωνίδης.

02. Ταχυδρομικό δελτάριο φωτογραφημένο γύρω στο 1910 και κάτω από το βέλος το κτήριο της Ρεζή. Ο αποστολέας του δελταρίου μας πληροφορεί, πως η Ξάνθη απέχει 60χιλ. από τη Καβάλα (μέχρι το 1948 την έγραφαν με δύο λ) και 80χιλ.(;) από την Αλεξανδρούπολη (Δεδέαγατς). Είμαστε στην περιοχή του παλιού αεροδρομίου της Ξάνθης και μπροστά μας τα επιβλητικά καπνομάγαζά της.

03. Στον Κεράτιο Κόλπο της Κωνσταντινούπολης και συγκεκριμένα στις όχθες του Cibali Mahallesi (κοντά στο Φανάρι), το 1884 η Regie ανεγείρει ένα από τα πρώτα καπνομάγαζα - καπνεργοστάσιά της. Σήμερα με μικρές προσθήκες και μετατροπές στεγάζει πανεπιστημιακές σχολές – Kadir Has Universitesi. Το δελτάριο εξέδωσε ο Κωνσταντινουπολίτης, γερμανικής καταγωγής, σημαντικός φωτογράφος κι εκδότης ταχυδρομικών δελταρίων Max Fruchtermann (1852-1918) γύρω στο 1900.

04. Το κτηριακό συγκρότημα της Ρεζή στη Θεσσαλονίκη (στη σημερινή οδό Λαγκαδά – εργατικές κατοικίες - κοντά στο Βαρδάρι), σε επιχρωματισμένο δελτάριο του 1900 περίπου. Εκδότης ο Σαλονικιός Εβραίος David M. Assael. Η περιοχή έμεινε γνωστή με το όνομα Ρεζή-Βαρδάρ και είναι τμήμα της Ξηροκρήνης.

05. Το επιβλητικό συγκρότημα της Ρεζή στη Σαμψούντα φωτογραφημένο το 1930.

06. Το καπνομάγαζο της Ρεζή Ξάνθης, που είναι σε σχήμα Π, είναι ίσως το μεγαλύτερο των Βαλκανίων. Η σπάνια φωτογραφία είναι της συλλογής του κ. Δημήτρη Α. Μαυρίδη και ταχυδρομήθηκε από την Καβάλα με γραμματόσημο του 1917 της Προσωρινής Κυβέρνησης.

06α. Ρεζή Ξάνθης, χτίστηκε το 1890 περίπου από μπουλούκια Κουδαραίων Ηπειρωτών μαστόρων.

06β. Πηγές αναφέρουν ότι φωτογραφίζεται σάλα εργασίας της Ρεζή Ξάνθης το 1911. Διαδικτυακή πηγή Yani Hristaki.

06γ. Ο μεγαλοσχολίτης, καπνέμπορος κι ευεργέτης Ξάνθης Θεόδωρος Ζαλάχας, φέρεται να είναι ο πρώτος διευθυντής της Ρεζή Ξάνθης. Φωτογραφία των κ. κ. Δημήτρη Α. Μαυρίδη και Βασίλη Δ. Αϊβαλιώτη.

07. Η νότια όψη της Ρεζή Ξάνθης, σε φωτογραφία του 1918. Οι ένστολοι βρίσκονται στο τότε αεροδρόμιο της Ξάνθης.

08. Τα γραφεία διοίκησης της Ρεζή Αλεξανδρούπολης (Δεδέαγατς) στεγάζοντα στο κτήριο της Μπανκ Οττομάν. Η φωτογραφία βγήκε στις αρχές του εικοστού.

09. Εντυπωσιακή και καλαίσθητη ετικέττα της Ρεζή άγνωστης χρονολογίας.

10. Ετικέττα κουτιού τσιγάρων της Ρεζή από το 1884 μέχρι το 1900 περίπου, σε οθωμανική και γαλλική γραφή. Πάνω αριστερά αναφέρεται ότι τα τσιγάρα είναι δεύτερης ποιότητας, γι' αυτό είναι φτηνά. Κάτω αριστερά με λίγη προσπάθεια διαβάζουμε : 20 cigarettes minces avec tube piastres 2.50, δλδ 20 λεπτά (φίνα) σιγαρέττα με σωλήνα, πιάστρες 2.50. Η τεχνική του tube έχει ως εξής : το κατάλληλο τσιγαρόχαρτο στρογγυλεύεται δημιουργώντας ένα κύλινδρο (χαρτοσωλήνας) και οι δύο μεγάλες ακμές του ενώνονται μεταξύ τους με κόλλα, που παρασκευάζεται από άνθος αραβοσίτου, ζάχαρη και νερό. Ο άδειος χαρτοσωλήνας (tube) εισάγεται σ' ένα απλό και κινητό μηχανισμό, όπου με τη βοήθεια ενός ελατηριωτού μοχλού γεμίζεται αυτόματα με καπνό. Τέτοιοι μηχανισμοί κυκλοφορούν ακόμη και σήμερα στην αγορά.

11. Ετικέττα κουτιού 20 σιγαρέττων της Ρεζή από το 1884 μέχρι το 1900 περίπου. Είναι extra ποιότητας, γι αυτό έχουν διπλάσια τιμή από τα προηγούμενα. Κάτω αριστερά γράφει : 20 cigarettes sans tube Minces, piastres 5. Την τεχνική του χαρτοσωλήνα - tube - την ανέλυσα στην προηγούμενη φωτογραφία. Αυτά είναι κατασκευασμένα χωρίς χαρτοσωλήνα - sans tube - δλδ στριφτά χειροποίητα.

12. Χάρτινο κουτί επεξεργασμένου-κομμένου καπνού της Ρεζή μάρκας SAMSOUN, δεκαετίας 1890. Τα 100 γρ πιάστρες 4.

13. Ετικέττα κουτιού καπνού υψηλής ποιότητας της Ρεζή. Κυκλοφορεί για δυο δεκαετίες τουλάχιστον μετά το 1884. Τα 25γρ πιάστρες 1,75.

14. Χάρτινο κουτί 20 χειροποίητων στριφτών σιγαρέττων 2ης ποιότητας της Ρεζή αξίας 2 1/2 πιάστρων, γύρω στο 1900.

15. Χάρτινο κουτί 25 σιγαρέττων της Ρεζή του 1900 περίπου - osmanli karton sigara kutusu - 3ης ποιότητας στριφτά στο χέρι (sans tube), τιμή 2 3/4 πιάστρες

16. Χάρτινο κουτί των 20 τσιγάρων της Ρεζή έξτρα ποιότητας του 1900 περίπου – 20 τσιγάρα 11 πιάστρες.

17. Μεταλλικό κουτί 100 χειροποίητων σιγαρέττων μάρκας Selam της Regie, της δεκαετίας του 1890 – Osmanli teneke sigara kutusu.

18. Μεταλλικό κουτί χειροποίητων τσιγάρων μάρκας Bazouk της Ρεζή, που φιλοτέχνησε με χρωμολιθογραφία ο John Wilson στην πόλη Shipley – βόρεια του Bradford – της Αγγλίας το 1890 περίπου.

19. Χειροποίητα στριφτά τσιγάρα μάρκας Yashmak της Ρεζή – δεκαετία του 1890.

20. Χρωμολιθογραφημένο μεταλλικό κουτί 100 σιγαρέττων, δεκαετίας 1890 και των δύο πρώτων δεκαετιών του εικοστού αιώνα.

21. Μεταλλικό χρωμολιθογραφημένο των 25σιγ. Κυκλοφορούσε τις πρώτες δεκαετίες μετά τη σύσταση της Ρεζή.

22. Εσωτερικό μεταλλικου κουτιού 100 σιγαρέττων Ρεζή.

23. Ρεζή Σαμψούντας το 1900 περίπου.

24. Μεταλλικό κουτί σιγαρέττων Ρεζή των δεκαετιών 1900 και 1910.

25. Κυλινδρικό μεταλλικό κουτί καπνού του 1900 περίπου – στην ημισέληνο σ' εσώγλυφη γραφή το regie ottoman

26. Χρωμολιθογραφημένο μεταλλικό κουτί 100 μηχανοποίητων σιγαρέττων της Ρεζή, των δεκαετιών 1890 και 1900.

27. Μεταλλικό κουτί σιγαρέττων Ρεζή δεκαετιών 1910 και 1920

28. Τιμοκατάλογος σιγαρέττων της Ρεζή, άγνωστης χρονολογίας

28α. Στο κάτω μέρος του εσωτερικού κύκλου της χάρτινης ετικέττας, που περικλείει την οθωμανική γραφή, διαβάζουμε το έτος Εγείρας 1301 δλδ 1884 χρονιά λειτουργίας της Ρεζή.

29. BAFFRA της Ρεζή το 1900 περίπου, 10 σιγ. με επιστόμιο.

30. Διαφήμιση τσιγάρων του 19ου αιώνα ενάντια στις ... αρρώστιες.

31. Ο περίφημος tabac d' orient του σατυρικού εικονογράφου R. Genestre.

32. Πόστερ της Ρεζή, που εκδόθηκε στο Παρίσι από τον Paul Dupont και φιλοτεχνήθηκε μεταξύ του 1893 και του 1900, από τον εκ Ρουμανίας Έλληνα Ιωάννη Παλαιολόγο (1855-1942). Κάτω δεξιά η υπογραφή του PAL.

33. Καπνά της Ρεζή στη Γερμανία, σε ρεκλάμα του 1908.

34. Ο πρώτος από αριστερά επιστολικός φάκελλος στάλθηκε από το Μοναστήρι στα κεντρικά της Ρεζή, στο Γαλατά της Κωνσταντινούπολης. Στη στρόγγυλη σφραγίδα, κάτω αριστερά, βλέπουμε τον αριθμό έτους Εγείρας 315 κι εννοεί 1315, που μετατρέπεται στο Γρηγοριανό : 1315Χ0,97+622=1897. Ο δεύτερος φάκελλος ταχυδρομήθηκε την ίδια, με τον προηγούμενο, χρονιά αφου στη σφραγίδα του γραμματοσήμου διακρίνουμε το έτος Εγείρας 315 δλδ 1315. Ο τρίτος φάκελλος είναι νεότερος χρονικά. Ταχυδρομήθηκε το 1921 από Ρεζή Κων/πολης στο Ρεζή της Προύσσας με σφραγίδα δε λογοκρισίας.

35. Μαρκετερί σε ξύλινη ταμπακιέρα της Ρεζή, με περιφερειακή διακόσμηση από ψηφίδες φίλντισι

36. Έγχρωμο μεταλλικό κουτί σιγαρέττων του Μονοπωλίου Ρεζή, δεκαετίας του1920.

37. Το 1914 - έτος Εγείρας 1332 - η Ρεζή κυκλοφορεί ομόλογα των 1,5,25 μετοχών. Το κεφάλαιο αναγράφεται σε τουρκικές λίρες, σε λίρες στερλίνες και σε γαλλικά φράγκα.

38. Μεταλλικό κουτί σιγαρέττων του Μονοπωλίου, άγνωστης χρονολογίας . Σίγουρα είναι πριν το 1930 που η Κωνσταντινούπολη επίσημα μετονομάστηκε σε Istanbul και πιθανώς πριν το 1925, που το Μονοπώλιο μετονομάστηκε σε TEKEL.

39. Το 1925 το Οθωμανικό Μονοπώλιο Καπνού, που διαχειρίζται η πολυεθνική Ρεζή από το 1883. εθνικοποιείται και μετονομάζεται TEKEL . Μια από τις μάρκες τσιγάρων που κυκλοφορεί είναι η εικονιζόμενη BAHAR -Άνοιξη.

40. Με την υπογραφή του σουλτάνου Αμπντούλχαμίτ Χαν και του μεγάλου βεζύρη (πρωθυπουργός – δεύτερος τη τάξει ύπατος Οθωμανός αξιωματούχος) Σαΐτ Πασσά, συστάθηκε το Οθωμανικό Μονοπώλιο Καπνού – Regie.

41. Imperial Ottoman Bank

Στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης - Τανζιμάτ – της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, του εκσυγχρονισμού και της εναρμόνισης με τα οικονομικά πρότυπα της Εσπερίας, εντάσσεται η σύσταση της Οθωμανικής Τράπεζας στη Κωνσταντινούπολη το 1856. Ιδρύθηκε επί Σουλτάνου Αμπντούλ Μετζίτ Α΄ (1823-1861) με αρχικά κεφάλαια που προήλθαν από Άγγλους, Γάλλους και Οθωμανούς κι από το 1863 μέχρι το 1924 λειτουργεί με την επωνυμία Αυτοκρατορική Οθωμανική Τράπεζα.

Στην ενημερωτική ρεκλάμα της Τράπεζας, αναφέρονται τα Πρακτορεία (Agences) και οι διευθυντές τους στις πόλεις που λειτουργεί. Ανάμεσα σ' αυτά διακρίνουμε, κάτω δεξιά, το Πρακτορείο της Ξάνθης (1906-1914) και τον Αδριανουπολίτη διευθυντή του Joseph Badetti (1850-1912). Στο τμήμα των Γραφείων και των Υποπρακτορείων της (Bureaux et Sous-Agences) βλέπουμε, κάτω αριστερά, την πόλη DJIHAN – πλησίον και ανατολικά των Αδάνων - με chef τον M. Falanga.

Ο Μωρίς Φαλάγγα ήταν γιος του Λουί Φλοριμάν Φαλάγγα και της Εμφραζύ Λεμάν και αδελφός της Ιουλίας Φαλάγγα, της συζύγου του Ξανθιώτη μεγαλοκαπνά Χρήστου Χρηστίδη. Ο Χρήστος ήταν αδελφός του παλιού Δήμαρχου Ξάνθης Πυγμαλίωνα Χρηστίδη κι ένα από τα εφτά παιδιά του Απόστολου Χρηστίδη και της Αικατερίνης (Κατίγκω) το γένος Παντάκη (στην Οδησσό φέρεται να υπάρχει ομώνυμη πλατεία).

42. Ο Edmond-Joseph Badetti (1850-1912) υπήρξε διευθυντής του υποκαταστήματος της Οθωμανικής Τράπεζας της Ξάνθης.

43. Η κεντρική διοίκηση της πολυεθνικής Ρεζή, στεγάζεται στο κτήριο της Αυτοκρατορικής Οθωμανικής Τράπεζας της Κωνσταντινούπολης. Η Τράπεζα είναι ο κύριος μέτοχος της Ρεζή με το 50% των μετοχών που κατέχει. Δεξιά το κεντρικό κατάστημα στη Βιέννη της Αυστρουγγρικής (Αβουστούρια-Ματζαριστάν) Τράπεζας Creditanstalt, που ίδρυσε το 1855 ο Εβραίος Anselm von Rothschild (φωτο του 1931).

44. Αριστερά ο Γερμανοεβραίος τραπεζίτης Gerson von Bleichröder (1822-1893) και το κεντρικό κατάστημα της ομώνυμης Τράπεζάς του στο Βερολίνο (φωτο του 1928). Η γερμανική Τράπεζα κατείχε το 20% της Regie.

45. Είναι ο χάρτης της Ξάνθης του 1907 απ' τον αυστριακό γεωγραφικό εκδοτικό οίκο "ARTARIA", κατά παραγγελία του οθωμανικού κράτους. Είναι ο χάρτης της Μπελ Επόκ (1870-1910) της “αρχοντούπολης”, αφού σ' αυτήν προσπόριζε άφθονο πλούτο ο χρυσόφυλλος καπνός της. Επιλεκτικά αναφέρω, αρχίζοντας από πάνω προς τα κάτω, τη Ξάνθη - Eskidze, τα Κιμμέρια - Kojunkoj, τον Ίασμο - Jasikoj, τα Πηγάδια - Kozlar, τη Γενισέα - Jenidze Karasu με το γνωστό Dumanli, τη Βιστωνίδα - Buru Golu, το Σέλινο - Gereviz με τους αξέχαστους "γκιουλέδες" (σκουροπράσινα στρόγγυλα καρπούζια), Τα Πλαστήρια - Tepedzik ή Τεπέ Τσιφλίκ και ακόμη τη Μάντρα, το Πόρτο Λάγος - Karagac με το νταλιάνι του, τις γκιόλες της Λάφρης, το Φανάρι- Fenar Burunsi κ.α. Εντύπωση κάνει ότι ο Κόσσινθος, που βλέπουμε να διακλαδίζεται μετά τη Ξάνθη με το ένα σκέλος του να χύνεται στη Βιστονίδα και το άλλο στη μεγάλη γκιόλα της Λάφρης, αναφέρεται στο χάρτη ως Eskidze dere κι όχι ως Kuru caj, όπως είναι γνωστός. Κuru caj ονομάζει τον Κομψάτο (δεξιά), που χύνεται στο νταλιάνι του Balaban της Μπουρούς. Στο βόρειο μέρος της Βιστονίδας βλέπουμε το κάστρο της Μπουρούς - Hisar Buru Kale και τον παλιό δρόμο που συνέδεε, μέσω κάστρου, τον Ίασμο με τη Γενισέα δλδ την πρωτεύουσα του Καζά (παλιά έδρα του Καϊμακαμλικίου μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1870). Στο Μπουρού Καλέ αναφέρεται ο Τούρκος ταξιδευτής του17ου αιώνα Εβλιγιά Τσελεμπί στ' απομνημονεύματά του – Seyahatname.

45α. Ο Τούρκος περιηγητής Evliya Celembi και το έργο του Seyahatname (οδοιπορικό) με τα ταξιδιωτικά απομνημονεύματά του (17ος αιώνας).

46. Εσωτερικά το κτήριο της Ρεζή Ξάνθης σε φωτογραφία του 2007

47. Το ανακαινισμένο Ρεζή της Σμύρνης (1884) σε πρόσφατη φωτογραφία.

48. Τσιγαρόχαρτα του οθωμανικού κράτους – δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.

49. Τσιγαρόχαρτα Αβράμ Μαγιόρκας, Κωνσταντινούπολη, τέλη του 19ου και αρχές του 20ου αιώνα.

50. Τσιγαρόχαρτα αφων Τσαούση, Κωνσταντινούπολη, τέλη του 19ου και αρχές του 20ου αιώνα. Στη μέση απόσπασμα εφημερίδας ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ, Παρασκευή 10 Δεκεμβρίου 1899 αρ.275 σελ.3. Στη δεξιά φωτογραφία και πάνω δεξιά  βλέπουμε ανεστραμμένο το έτος Εγείρας 1318, που μετατρέπεται σε 1900.

51. Τσιγαρόχαρτα αφων Τσαούση, Κωνσταντινούπολη, τέλη του 19ου και αρχές του 20ου αιώνα.

51α. 150 τσιγαρόχαρτα μάρκας BAFRA. Πάνω δεξιά και στο κάτω μέρος του κόκκινου δίσκου διακρίνουμε το έτος Εγείρας 1307, που σημαίνει 1890.
Τσιγαρόχαρτο Yenidje του Π.Πολυζώη – δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, που υπενθυμίζει τον θρυλικό Yenidje Tobacco της Ξάνθης.

52. Γαλλικό τσιγαρόχαρτο LE LAPIN, από τα τέλη του 19ου αιώνα.

53. Τσιγαρόχαρτο RIZ ABADIE 1898.

54. Τσιχαρόχαρτο JOB, Παρίσι 1889.

55. Τσιγαρόχαρο ZIG ZAG άγνωστης χρονολογίας (ίσως γύρω στο 1900) και τσιγαρόχαρτο JOB του 1921.

56. Τσιγαρόχαρτο Δημητρίου Σ.Πανέρη-Σάμος, από το 1907. Τσιγαρόχαρτο του Νικολάκη εφέντη Σεφέρογλου – Κωνσταντινούπολη, δεύτερο μισό 19ου αιώνα.

57. Τσιγαρόχαρτα Σαούλ Δ.Μοδιάνο, Τεργέστη από τα μέσα του 19ου αιώνα. Τα δύο πρώτα από αριστερά είναι του 19ου αιώνα, ενώ το τρίτο είναι της δεκαετίας του 1930.

58. Υποθήκευση του “Μονοπωλείου” καπνού ...(γ΄) για λήψη δανείου. Ανατολικός Αστήρ Κων-πολης Τετάρτη 10 Ιαν.1862 αρ.5 σελ 1.

59. Αναφορά στο πρώτο Μονοπώλιο του καπνού, Νεολόγος Κων-πολης Τρίτη 20/2 Ιουλίου 1872 αρ.1042 σελ 4.

60. Κανονισμός που διέπει, πριν τη σύσταση του Μονοπωλίου, τα εργαστήρια (βιοτεχνίες) επεξεργασίας καπνού και πώλησης αυτού και των προϊόντων του σ' όλη την Οθωμανική Κυριαρχία. Ανατολικός Αστήρ Κων/πολης Τρίτη 11 Σεπτ.1862 αρ.50 σελ 1. Πρώτη σελίδα.

61. Κανονισμός που διέπει, πριν τη σύσταση του Μονοπωλίου, τα εργαστήρια (βιοτεχνίες) επεξεργασίας καπνού και πώλησης αυτού και των προϊόντων του. Ανατολικός Αστήρ Κων/πολης, Τρίτη 11 Σεπτ.1862 αρ.50 σελ 1. Δεύτερη σελίδα.

62. Επιβεβαίωση ύπαρξης του πρώτου Μονοπώλιου Καπνών. Ανατολικός Αστήρ Κων/πολης, Σάββατο 6/21 Δεκ.1872 αρ.1041 σελ 2.

63. Πώληση πέρσικου τουμπεκίου για ναργιλέδες και κέρδη απ' το ανανεωμένο Μονοπώλιο του 1873. Νεολόγος Κων/πολης, Τρίτη 16/28 Ιαν.1873 αρ.1209 σελ 2.

64. Το ανανεωμένο Μονοπώλιο Καπνού του 1873 δείχνει τις αυστηρές προθέσεις του σχετικά με τη διακίνηση των καπνών. Νεολόγος Κων/πολης, Δευτέρα 12/24 Φεβρουαρίου 1873 αρ.1231 σελ 2

65. Γεώργιος Ζαρίφης 1807-1884, Κωνσταντινουπολίτης τραπεζίτης, έμπορος και ισχυρός οικονομικός παράγοντας. Τον αποκαλούσαν ο Ρότσιλντ της Ανατολής κι εθεωρείτο ο πλουσιότερος άνθρωπος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Υπήρξε φιλόμουσος, φιλάνθρωπος και μεγάθυμος ευεργέτης του έθνους των Ελλήνων. Έργα του είναι, η Πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή, τα Ζαρίφεια Διδασκαλεία στο Λόφο Σχοινοβατών (Τζαμπάζ Τεπέ) της Φιλιππούπολης κ.α. Ήταν ένας εκ των δύο εμπνευστών και συντελεστών της σύστασης του πρώτου Μονοπωλίου Καπνού το 1862.

65α. Ευεργεσία του Γεωργίου Ζαρίφη προς το έθνος, ήταν η ανέγερση του εντυπωσιακού κτηρίου της Μεγάλης του Γένους Σχολής στο Φανάρι της Κωνσταντινούπολης (1881-1883).

66. Ισολογισμός έτους 1881 της Τράπεζας Κωνσταντινουπόλεως ιδιοκτησίας Γεωργίου Ζαρίφη. Για το διοικητικό συμβούλιο υπογράφει ο υιός του, Λεωνίδας Ζαρίφης. Απόσπασμα εφημερίδας ΑΥΓΗ 24/8 Μαρτίου 1882 αρ.463 σελ 3.

Ο Γεώργιος Ζαρίφης προσφέρει γεύμα στον πρωθυπουργό και τον υπουργό οικονομικών του Οθωμανικού Κράτους. Νεολόγος Κων/πολης Σάββατο 2 Μαρτ 1868 αρ.331 σελ 3.

67. Πρίγκηπες του Οθωμανικού Κράτους φιλούν την δεξιά του Γεωργίου Ζαρίφη. ΑΥΓΗ Κων/πολης, Πέμπτη 3/15 Ιουνίου 1882 αρ.894 σελ 1.

68. Αναφορά στο παλιό Μονοπώλιο καπνού. Ο Π.Περβανάς ήταν Ξανθιώτης. ΑΥΓΗ Κων/πολης, Δευτέρα 22 Σεπτ 1881 αρ. 338 σελ 4.

69. Χρηστάκης εφένδης Ζωγράφος (1820-1898), Κωνσταντινουπολίτης τραπεζίτης, φιλογενής, φιλόμουσος κι ευεργέτης των Ελλήνων. Στη γενέτειρά του το Κεστοράτι της Βόρειας Ηπείρου, περιοχής Αργυροκάστρου, έκτισε το 1881 τα Ζωγράφεια Διδασκαλεία. Έκτισε επίσης και συντηρούσε το Λύκειο Κωνσταντινουπόλεως, το Παρθεναγωγείο στο Νεοχώρι της Κων/πολης κ.α. Το δίδυμο Γεώργιος Ζαρίφης και Χρηστάκης εφένδης Ζωγράφος ίδρυσε το πρώτο Μονοπώλιο Καπνού (1862) του Οθωμανικού Κράτους. Ο ευεργέτης σε χαρακτικό του 1889.

69α. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Άνθιμος προς τον Χριστάκη εφένδη Ζωγράφο. ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΣ 1872 τόμος Β΄, περίοδος Β΄σελ 84.

70. Χρηστάκης εφένδης Ζωγράφος και Γεώργιος Ζαρίφης, μεγάτιμοι ομογενείς και μεγάθυμοι ευεργέτες του Έθνους των Ελλήνων.

71. Εκχώρηση του Μονοπωλίου Καπνού στην πολυεθνική Ρεζή με υπογραφή του Σουλτάνου Αμπντούλχαμίτ Χαν. Αναφορά στους κύριους συντελεστές της σύστασης της Ρεζή, Emile Deveaux (δ/ντης της Αυτοκρατορικής Οθωμανικής Τράπεζας) και του ισχυρού οικονομικού παράγοντα της Κων/πολης Λεωνίδα Μπαλτατζή. Νεολόγος Κων/πολης, Τρίτη 3/15 Μαΐου 1883 αρ.4222 σελ 2.

72. Εργοστάσιο σιγαρέττων Λεωνίδα Μπαλτατζή στη Κων/πολη.

73. Κανονισμός του Συνεταιρικού Μονοπωλίου των Καπνών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας – Ρεζή 01. Αποσπάσματα της εφημερίδας “Βυζαντίς” Κωνσταντινούπολης, που η έκδοσή της έχει την καλύτερη ευκρίνεια. Η στήλη αρ.1 έχει στοιχεία, Βυζαντίς Κων/πολης Τρίτη 26 Απρ-8 Μαΐου 1883 αρ.2715 σελ 3. Οι στήλες 2 και 3, Βυζαντίς Κων/πολης Παρασκευή 6/18 Μαΐου 1883 αρ.2718 σελ 3.

74. Κανονισμός Ρεζή 02. Οι στήλες 4,5,6 έχουν στοιχεία, Βυζαντίς Κων/πολης Παρασκευή 6/18 Μαΐου 1883 αρ.2718 σελ 3.

75. Κανονισμός Ρεζή 03. Η στήλη 7, Βυζαντίς Κων/πολης 6/18 Μαΐου 1883 αρ.2718 σελ 3. Οι στήλες 8,9 Βυζαντίς Κων/πολης Τρίτη 10/22 Μαΐου 1883 αρ.2719 σελ 3.

76. Κανονισμός Ρεζή 04. Στήλες 10,11,12, Βυζαντίς Κων/πολης Τρίτη10/22 Μαΐου 1883 αρ.2719 σελ 3.

77. Κανονισμός Ρεζή 05. Στήλες 13,14,15, Βυζαντίς Κων/πολης Τρίτη 10/22 Μαΐου 1883 αρ.2719 σελ 3.

78. Κανονισμός Ρεζή 06. Στήλες 16,17,18, Βυζαντίς Κων/πολης Τρίτη 10/22 Μαΐου 1883 αρ.2719 σελ 3

79. Κανονισμός Ρεζή 07. Στήλες 19,20,21, Βυζαντίς Κων/πολης Τρίτη 10/22 Μαΐου 1883 αρ.2719 σελ 3.

80. Κανονισμός Ρεζή 08. Στήλη 22, Βυζαντίς Κων/πολης, Τρίτη 10/22 Μαΐου 1883 αρ.2719 σελ 3. Στήλες 23,24,25, Βυζαντίς Κων/πολης Παρασκευή 13/25 Μαΐου 1883 αρ.2720 σελ 3.

81. Κανονισμός Ρεζή 09. Στήλες 26,27,Βυζαντίς Κων/πολης Παρασκευή 13/25 Μαΐου 1883 αρ.2720 σελ 3. Στήλη 28, Βυζαντίς Κων/πολης Παρασκευή 13/25 Μαΐου 1883 αρ.2720 σελ 4.

82. Κανονισμός Ρεζή 10. Στήλες 29,30,31 Βυζαντίς Κων/πολης Παρασκευή 13/25 Μαΐου 1883 αρ.2720 σελ 4 Τέλος.

83. Ο Νεολόγος Κων/πολης, Παρασκευή 6 Μαΐου 1883 αρ.4225 σελ 3, στην αρχή του Κανονισμού της Ρεζή που δημοσιεύει, μεταφράζει το γαλλικό λογότυπο ως “ Εταιρία Συνενδιαφερομένων εις το Μονοπώλιον των Καπνών του Οθωμανικού Κράτους”. Η Βυζαντίς το μεταφράζει ως “Συνεταιρικόν Μονοπώλιον των Καπνών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας”.

84. Μετά την υπογραφή του Κανονισμού της Ρεζή, ακολουθούν οι απαραίτητες ενέργειες της υλοποίησης του Μονοπωλίου. Νεολόγος Κων/πολης Δευτέρα 16/28 Μαΐου 1883 αρ.4233 σελ 2.

85. Τελευταίες λεπτομέρειες της εκχώρησης του Μονοπωλίου των Καπνών στην πολυεθνική Ρεζή. Αναφορά στους Εμίλ Ντεβώ και Λεωνίδα Μπαλτατζή. Νεολόγος Κων/πολης Τετάρτη 18/30 Μαΐου 1883 αρ.4235 σελ 2.

86. Σουλτανικό φιρμάνι που επικυρώνει τη Σύμβαση μεταξύ του Οθωμανικού Κράτους και της Ρεζή. Έπεται συνέχεια, Νεολόγος Κων/πολης Πέμπτη 19/31 Μαΐου 1883 αρ.4236 σελ 2.

87. Η συνέχεια από το : Σουλτανικό φιρμάνι που επικυρώνει τη Σύμβαση μεταξύ του Οθωμανικού Κράτους και της Ρεζή. Νεολόγος Κων/πολης Πέμπτη 19/31 Μαΐου 1883 αρ.4236 σελ 2.

88. Επιπρόσθετοι όροι του Κανονισμού της Ρεζή. Βυζαντίς Κων/πολης Παρασκευή 27 Μαΐου/ 8 Ιουνίου 1883 αρ.2724 σελ 3. Έπεται συνέχεια.

89. Συνέχεια, Επιπρόσθετοι όροι του Κανονισμού της Ρεζή. Βυζαντίς Κων/πολης Παρασκευή 27 Μαΐου/ 8 Ιουνίου 1883 αρ.2724 σελ 3.

90. Η εφημερίδα “Βέλος” της Σμύρνης, 12 Μαΐου 1883 αρ.15 σελ 3, σατυρίζει το Μονοπώλιο Καπνών.

91. Το Βέλος της Σμύρνης, 22 Δεκεμβρίου 1887 αρ.68 σελ 1, σατυρίζει τη Ρεζή

92. Ο σκληρός κατασταλτικός μηχανισμός του Οθωμανικού Κράτους στην πάταξη των λαθρεμπόρων των καπνών. Ανατολικός Αστήρ Κων/πολης 29 Νοεμβρίου 1889 αρ.9 σελ 2,3.

93. Γενική συνέλευση των μετόχων της Ρεζή, απολογισμός πεπραγμένων του προηγούμενου οικονομικού έτους και αποχώρhση του Emile Deveaux. Νεολόγος Κων/πολης, Παρασκευή 5/17 Ιανουαρίου 1890 σελ 2.

94. Αμοιβή των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου της Ρεζή. Νεολόγος Κων/πολης 8/20 Ιανουαρίου 1890 αρ.6146 σελ 2.

95. Κάτοχοι μετοχών της Ρεζή. Νεολόγος Κων/πολης, Τρίτη 30 Ιαν/11 Φεβ 1890 αρ.6165 σελ 3.

96. Αγορά καπνών Ξάνθης από τη Ρεζή Σερβίας. Νεολόγος Κων/πολης Σάββατο 7/19 Ιουλίου 1890 αρ.6293 σελ 3.

97. Δολοφονική απόπειρα κατά του Γάλλου δ/ντή της Ρεζή Οβοανώ. Ανατολικός Αστήρ Κων/πολης 5 Σεπτεμβρίου 1890 αρ.49 σελ 8.

98. Λαθρεμπόριο καπνού. Νεολόγος Κων/πολης, Τετάρτη 7/19 Νοεμβρίου 1890 αρ.6394 σελ 2.

99. Γενική συνέλευση των μετόχων της Ρεζή. Νεολόγος Κων/πολης Παρασκευή 23 Νοεμβρίου 1890 αρ.6406 σελ 3.

100. Περί της ελεύθερης καλλιέργειας καπνών. Νεολόγος Κων/πολης Τρίτη 27 Νοεμβρίου 1890 αρ.6409 σελ 2.

101. Ετήσια τακτική συνέλευση μετόχων της Ρεζή και απολογισμός πεπραγμένων της διοίκησης. Απώλεια εσόδων του κράτους από το λαθρεμπόριο καπνού. Νεολόγος Κων/πολης, Δευτέρα 17/29 Δεκεμβρίου 1890 αρ.6425 σελ 2.

102. Καπνός Ξάνθης. Ανατολικός Αστήρ Κων/πολης 19 Ιουνίου 1891 αρ. 27 σελ 3,4.

103. Η αρχή της πτώσης της Ρεζή. Η γελοιογραφία του Ρηγόπουλου δείχνει τον Υπουργό των Οικονομικών Τζαβίτ Πασσά να προσπαθεί για την ίαση της ασθενούσας Ρεζή. ΕΜΠΡΟΣ Κων/πολης 30 Απριλίου 1911 αρ.143 σελ 2. Η γελοιογραφία των λιπαρόμισθων του Αντωνιάδη, είναι της ίδιας εφημερίδας στη σελ 4.

104. Χειροποίητα ή μηχανοποίητα τσιγάρα, καπνός Ξάνθης. ΑΘΗΝΑΙΚΗ Παρασκευή 11 Οκτωβρίου 1919 αρ.242 σελ 1.

104α. Ο περίφημος “μπασμάς” των Γιακάδων της Ξάνθης υπερέχει ασύγκριτα των άλλων καπνών “ανατολικού τύπου”- tabac d' orient. ΦΩΣ Θεσ/νίκης Παρασκευή 11 Νοεμβρίου 1922 σελ 3.

105. Ο Αρμένιος καπνέμπορος Τακβόρ Τακβοριάν. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ Θεσ/νικης, Παρασκευή 11 Φεβρουαρίου 1938 αρ.10121 σελ 5.

106. Kaiserlichen Königlichen tabak Regie. Μεταλλικά κουτιά καπνού και τσιγάρων της αυστριακή ρεζή στις αρχές του εικοστού αιώνα.

107. Ρεκλάμες καπνού και σιγαρέττων της Ρεζή Αυστρίας, αρχές του εικοστού. Χάρτινο κουτί 25 σιγαρέττων της αυστριακής Ρεζή με το σήμα των Ολυμπιακών Αγώνων, της Χειμερινής Ολυμπιάδας του 1936, που έγιναν στο Garmish-Partenkirchen της Βαυαρίας.

108. Κουτιά καπνού, αριστερά της Τσέχικης Ρεζή καπνού (1940) και δεξιά της Ερζεγοβίνης.(πρώτες δεκαετίες του εικοστού).

109. Πόστερς της Regie Francaise του Μεσοπολέμου.

110. Πόστερς της Regie Francaise μάρκας Gitanes του Μεσοπολέμου.

111. Πόστερς της Regie Francaise μάρκας Gauloises των δεκαετιών 1940 κ΄1950.

112. Μονοπώλιο καπνου Ντάντσιχ δεκαετίας 1920.

113. Μεταλλικά κουτιά καπνού του Ιταλικού Μονοπωλίου της δεκαετίας του 1920

114. Προπολεμική σφραγίδα του Ρεζή Βαρδάρ της θεσ/νίκης, που υπογράφει ο Εβραίος πρόεδρος Λαζάρ Ισάκ.

114α. ΣΕΚΕ Ξάνθης στο κτήριο της Ρεζή, μέσα δεκαετίας του '50. Η φωτο πάρθηκε από την ομάδα κοινωνικής δικτύωσης “παλιές φωτογραφίες Ξάνθης”.

115. Μελέτη για τον καπνό και την καλλιέργειά του. Ο γεωπόνος Θ.Ορφανίδης δημοσιεύει το 1880 την μελέτη του σε συνέχειες, στην εφημερίδα της Τραπεζούντας ΕΥΞΕΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ.

Καπνός 1. ΕΥΞΕΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ Τραπεζούντα, περίοδος Α΄ 20 Σεπτ 1880 αρ.17 σελ.262,263.

116. Καπνός 2. ΕΥΞΕΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ Τραπεζούντα, περίοδος Α΄ 27 Σεπτ.1880 αρ.18 σελ.280,281.

117. Καπνός 3. ΕΥΞΕΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ Τραπεζούντα, περίοδος Α΄ 4 Οκτ.1880 αρ.19 σελ.295,296,297.

118. Καπνός 4. ΕΥΞΕΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ Τραπεζούντα, περίοδος Α΄ 11 Οκτ.1880 αρ. 20 σελ.309,310,311.

119. Καπνός 5. ΕΥΞΕΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ Τραπεζούντα, περίοδος Α΄ 18 Οκτ.1880 αρ.21 σελ.326,327.

120. Καπνός 6. ΕΥΞΕΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ Τραπεζούντα, περίοδος Α΄ 18 Οκτ.1880 αρ.21 σελ.328,329.

121. Καπνός 7. ΕΥΞΕΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ Τραπεζούντα, περίοδος Α΄ 25 Οκτ.1880 αρ.22 σελ.343,344,345.

122. Καπνός 8. ΕΥΞΕΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ Τραπεζούντα, περίοδος Α΄ 25 Οκτ.1880 αρ.22 σελ.346 και ΕΥΞΕΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ Τραπεζούντα, περίοδος Α΄ 1 Νοεμ.1880 αρ.23 σελ.361.

123. Καπνός 9. ΕΥΞΕΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ Τραπεζούντα, περίοδος Α΄ 1 Νοεμ.1880 αρ.23 σελ.362,363,364.

124. Καπνός10. ΕΥΞΕΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ Τραπεζούντα, περίοδος Α΄ 8 Νοεμ.1880 αρ.24 σελ.377,378,379.

125. Καπνός 11. ΕΥΞΕΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ Τραπεζούντα, περίοδος Α΄ 8 Νοεμ 1880 αρ.24 σελ.380 και ΕΥΞΕΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ Τραπεζούντα, περίοδος Α΄ 15 Νοεμ.1880 αρ.25 σελ.390.391.

126. Καπνός 12 ΕΥΞΕΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ Τραπεζούντα, περίοδος Α΄ 15 Νοεμ.1880 αρ.25 σελ.392. και ΕΥΞΕΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ Τραπεζούντα, περίοδος Α΄ 23 Νοεμ.1880 αρ.26 σελ.407.

127. Καπνός 13 ΕΥΞΕΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ Τραπεζούντα, περίοδος Α΄ 23 Νοεμ.1880 αρ.26 σελ.408,409.

128. Καπνός14 ΕΥΞΕΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ Τραπεζούντα, περίοδος Α΄ 23 Νοεμ.1880 αρ.26 σελ.410,411.